၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ (၁) ရက်နေ့ကတည်းက အာဏာသိမ်းခဲ့သော စစ်အုပ်စုသည် အာဏာသိမ်းမှု ရက်ပေါင်း ၁,၆၄၁ ရက်မြောက်သည့် ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ (၃၁) ရက်နေ့တွင် စစ်အုပ်စု၏ အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားဖြစ်သော “နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ” ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပမည့် အစီအစဉ်ကို ထုတ်ဖော်ကြေညာလာခဲ့သည်။ စစ်ခေါင်းဆောင် မင်းအောင်လှိုင်အနေဖြင့် ယာယီသမ္မတ ရာထူးကို ဆက်လက်ရထားဆဲဖြစ်ပြီး၊ “နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးနှင့် အေးချမ်းသာယာရေးကော်မရှင်” ကို ဖွဲ့စည်းပြီး ဥက္ကဋ္ဌနေရာကို ရယူထားသည်။
တနိုင်ငံလုံးအဆင့် အရေးပေါ်အခြေအနေ ကြေညာထားမှုကို ရုတ်သိမ်းခဲ့ပြီး မြို့နယ်ပေါင်း ၆၃ မြို့နယ်ကို အရေးပေါ်အခြေအနေအောက်တွင် ဆက်လက်ထားရှိခဲ့သည်။
ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရာတွင် “ရောနှောထားသော ကိုယ်စားလှယ် အချိုးကျစနစ်” (Mixed Member Proportional) စနစ်ကို ကျင့်သုံးမည်ဟု စစ်ခေါင်းဆောင်က ဇူလိုင် ၃၁ အမျိုးသားကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီ အစည်းအဝေးတွင် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခဲ့သည်။
ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုအနေဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေများကို ပြင်ဆင်မှုကို ဇူလိုင်လ (၂၉) ရက်နေ့ကတည်းက ထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ သြဂုတ်လ (၁၅) ရက်နေ့တွင် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပမည့် မဲဆန္ဒနယ်များကို ခွဲခြမ်းသတ်မှတ်မှုကို စစ်အုပ်စု လက်အောက်ခံရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ရွေးကောက်ပွဲကို ၂၀၂၅ ဒီဇင်ဘာလတွင် တကြိမ်၊ ၂၀၂၆ ဇန်နဝါရီလတွင် တကြိမ် နှစ်ပိုင်းခွဲကျင်းပမည်ဟုကြေညာခဲ့ပြီး၊ ပထမပိုင်းကို ဒီဇင်ဘာ ၂၈ ရက်နေ့တွင် ကျင်းပမည်ဟု သြဂုတ်လ ၂၀ ရက်နေ့တွင် ကြေညာခဲ့သည်။
ACLED (Armed Conflict Location & Event Data) အဖွဲ့က စုဆောင်းထားသည့် အချက်အလက်များအရ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ (၁) ရက်နေ့မှ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ (၉) ရက်နေ့အတွင်း စစ်အုပ်စုအနေဖြင့် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများထံ နယ်မြေဆုံးရှုံးမှု (၆၇၄) ကြိမ်ရှိခဲ့ပြီး၊ စစ်အုပ်စုက ထိုနယ်မြေများကို ပြန်လည်သိမ်းယူနိုင်မှု အကြိမ် (၂၀) သာ ရှိခဲ့သည်။ မြို့နယ်ပေါင်း ၆၀ ခန့်မှာ တော်လှန်ရေးအင်အားစုများ၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိနေသည်။ အဆိုပါ မြို့နယ်များသည် စစ်အုပ်စုက အရေးပေါ်အခြေအနေ ဆက်လက်ထားရှိရန် ဆုံးဖြတ်ထားရသော မြို့နယ်များ ဖြစ်သည်။
ကျန် (၂၆၇) မြို့နယ်တွင် အရေးပေါ်အခြေအနေ ရုတ်သိမ်းထားသည်ဟု စစ်အုပ်စုက ကြေညာပြီး နောက်တနေ့တွင်ပင် နိုင်ငံသားများ၏ ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာ လွတ်လပ်မှုနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာ လုံခြုံမှုကို ကာကွယ်ပေးရေး ဥပဒေပါ ပုဒ်မ ၅၊ ၇ နှင့် ၈ တို့ကို ရပ်ဆိုင်းခဲ့သည်။ ထိုရပ်ဆိုင်းခဲ့သည့် ပြဌာန်းချက်များသည် ဝရမ်းမပါဘဲ ဖမ်းဆီးခြင်း၊ ချုပ်နှောင်ခြင်း၊ နောက်ယောင်ခံခြင်း၊ ကြားဖြတ်နားထောင်ခြင်း၊ ပုဂ္ဂလိကပိုင် ပစ္စည်းများအား ပျက်ဆီးစေခြင်း၊ သိမ်းယူခြင်းတို့မှ နိုင်ငံသားများကို ကာကွယ်ပေးထားသည့် ပုဒ်မများ ဖြစ်သည်။ ထိုပုဒ်မများအနက်မှ အချို့သည် သန်းရွှေ ဦးဆောင်သည့် စစ်အုပ်စုကပင် ရေးဆွဲအတည်ပြုခဲ့သည့် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရပင်လျှင် အကာအကွယ်ပေးထားသည့် အခြေခံအခွင့်အရေးများ ဖြစ်သည်။
စစ်အုပ်စုအနေဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲစနစ်ကို သိသိသာသာ ပြောင်းလဲရန် ရည်ရွယ်ပြီး “ရောနှောထားသော ကိုယ်စားလှယ်အချိုးကျ” (Mixed-Member Proportional - MMP) စနစ်ကို ကျင့်သုံးမည်ဟု ထုတ်ဖော်ပြောဆိုထားသည်။ ထိုသို့ပြောင်းလဲရခြင်းမှာ “တိုင်းရင်းသားများနှင့် လူထုလူတန်းစားအလွှာများကို ကိုယ်စားပြုသူများ လွှတ်တော်တွင်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပါဝင်လာစေရေး” အတွက် ရည်ရွယ်သည်ဟု ထုတ်ဖော်ပြောဆိုထားသည်။ ပေါင်းစပ်ကိုယ်စားပြုမှု (hybrid) ပုံစံများအနက် အဓိက (၂)မျိုးကို ပြန်လည်အနှစ်ချုပ် တင်ပြအပ်ပါသည်။
ရောနှောထားသော ကိုယ်စားလှယ် အချိုးကျ (Mixed-Member Proportional - MMP) စနစ် ဆိုသည်မှာ လွှတ်တော်တရပ်အတွက် မဲဆန္ဒရှင်တဦးက မဲနှစ်မျိုး ပေးရသည့်စနစ် ဖြစ်သည်။ ပထမမဲမှာ များသောအားဖြင့် မဲအများဆုံး ရရှိသူအနိုင်ရသည့် စနစ် (First-Past-the-Post) စနစ်ဖြင့် ပေးရသည့် မဲစာရင်းဖြစ်ပြီး ကိုယ်စားလှယ်လောင်း လူပုဂ္ဂိုလ်ကို ကိုယ်စားလှယ်တဦး မဲဆန္ဒနယ် တနယ် (Single-Member District) အဖြစ် ဦးတည်ပေးရခြင်း ဖြစ်သည်။ နောက်တမဲမှာ ပါတီစာရင်းအနက်မှ မိမိနှစ်သက်သည့် ပါတီကို အချိုးကျကိုယ်စားပြု (Proportionate Representation) စနစ်ဖြင့် ရွေးချယ်မဲပေးရခြင်း ဖြစ်သည်။ ဒုတိယမဲ၏ ရလဒ်က ယေဘုယျ အချိုးကျမှုကို ဖော်ဆောင်နိုင်စေရန်အတွက် ကိုယ်စားလှယ်အရေအတွက်ကို ဆုံးဖြတ်သွားမည် ဖြစ်သည်။ မဲအရေအတွက် ရာခိုင်နှုန်းနှင့် FPTP နှင့် PR စနစ် နှစ်ခုပေါင်းရလဒ်တွင် ရရှိသည့် ကိုယ်စားလှယ်စုစုပေါင်းရာခိုင်နှုန်း အချိုးကျမှုရှိစေရန်အတွက် ဒုတိယမဲကြောင့် ပေါ်ထွက်လာသည့်ရလဒ်ဖြင့် ချိန်ညှိပေးရသည့်စနစ် ဖြစ်သည်။
ရောနှောထားသော ကိုယ်စားလှယ် အမျာစု (Mixed-Member Majoritarian - MMM) စနစ် ဆိုသည်မှာ လွှတ်တော်တရပ်အတွက် မဲနှစ်မျိုးပေးရသည့် စနစ်ဖြစ်သော်လည်း၊ ထိုအလွှာနှစ်ခုကို ချိတ်ဆက်မထားဘဲ သီးခြားစီသာ ထားရှိသည့် စနစ် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ပါတီစာရင်းကို ပေးရသည့် PR မဲရလဒ်သည် FPTP နှင့် PR စနစ် နှစ်ခုပေါင်းရလဒ်တွင် အချိုးညီမှုဖြစ်စေရန် လွှမ်းမိုးမှုမရှိသဖြင့် ယေဘုယျရလဒ်မှာ အချိုးမညီဖြစ်မည် ဖြစ်သည်။
စစ်အုပ်စုသည် အမျိုးသားလွှတ်တော် (အထက်လွှတ်တော်) နှင့် ပြည်နယ်လွှတ်တော်များအတွက် MMP စနစ်ကို ကျင့်သုံးမည်ဟု ထုတ်ဖော်ပြောဆိုထားသော်လည်း ပြင်ဆင်ထားသည့် ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေများတွင်မူ ပါတီကိုယ်စားပြု မဲရလဒ်ရေတွက်မှု အသေးစိတ် ဖော်ပြပါရှိခြင်း မရှိပေ။ နည်းဥပဒေများတွင် ထပ်မံပါဝင်လာခြင်းမရှိပါက FPTP နှင့်PR စနစ်အကြား ချိတ်ဆက်ထားခြင်းမရှိသည့် MMM စနစ် ဖြစ်လာရန် အလားအလာ ပိုမိုများပြားသည်။
PR စနစ်ကို ပေါင်းစပ်အသုံးပြုရန် ရည်ရွယ်သည့် အကြောင်းပြချက်တွင် ကိုယ်စားပြုမှု ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပါဝင်ရေးဟု ဆိုခဲ့သော်လည်း တကယ့်လက်တွေ အကောင်အထည်ဖော်မှုမှာ အခြားဖြစ်နိုင်ချေ ရည်ရွယ်ရင်းတခုကို ဖော်ပြလျက် ရှိသည်။ ၎င်းမှာ ရွေးကောက်ပွဲကို ပျံ့ကြဲနေသော နေရာအနည်းစုတွင်သာ ကျင်းပပြီး လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်နေရာအများစုကို ဖြည့်စွက်ရန်ဖြစ်သည်။ ထို့အတွက် ပေါင်းစပ်ကိုယ်စားပြုမှုပုံစံနှင့် အတူ မဲဆန္ဒနယ်မြေပုံကို လိုသလို ရေးဆွဲမှု (Gerrymandering) ပြုလုပ်ခြင်း ဖြစ်သည်။
ဖြစ်ရိုးဖြစ်စဉ် မဲဆန္ဒနယ်မြေပုံကို လိုသလို ရေးဆွဲမှုများမှာ ပါတီတခုအတွက် လိုအပ်သော အနိုင်အရှုံးကို လိုသလို ပုံဖော်နိုင်စေရန်အတွက် ထောက်ခံမှုသေချာသည့် ဒေသများကို စုစည်းခြင်း၊ ခွဲဝေဖြန့်ကျက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ စစ်အုပ်စုအတွက်မူ အဓိကအင်အားကြီးပါတီများဖြစ်သည့် အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD) နှင့် ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (SNLD) တို့ကဲ့သို့သော ပါတီများကို ဖျက်သိမ်းထားပြီး နိုင်ငံရေးအရ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် သပိတ်မှောက်ခံထားရသည့် အခြေအနေတွင် ၎င်းကျောထောက်နောက်ခံပေးထားသည့် ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ (USDP) နှင့် ၎င်းကို ထောက်ခံသည့်ပါတီအချို့ကသာ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်၊ အနိုင်ရနိုင်သည့် အခြေအနေကို ဖန်တီးထားပြီးသား ဖြစ်သည်။ ထိုအခြေအနေတွင် ရွေးကောက်ပွဲကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လုပ်နိုင်သည့် အသွင်သဏ္ဍာန်ကို ဖန်တီးနိုင်ရန် လိုအပ်သည့်အတွက် ဖြစ်သည်။
မဲဆန္ဒနယ်မြေပုံများကို စိတ်ကြိုက်ရေးဆွဲခွင့်ရှိနေသည့် စစ်အုပ်စု လက်အောက်ခံ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည့် မဲဆန္ဒနယ် ခွဲဝေသတ်မှတ်မှုများအပေါ်တွင် ရွေးကောက်ပွဲမကျင်းပနိုင်ရန် သေချာပြီးဖြစ်သည့် မြို့နယ် (၆၃) မြို့နယ်နှင့် ပထမပိုင်းအဖြစ် ကျင်းပမည့် မြို့နယ် (၁၀၂) မြို့နယ်များကို ယှဉ်တွဲကြည့်လျှင် ရွေးကောက်ပွဲမလုပ်နိုင်မည့် မြို့နယ်များနှင့် လုပ်နိုင်မည့်မြို့နယ်များကို မဲဆန္ဒနယ်တခုစီတွင် ယှဉ်တွဲထည့်သွင်းထားသည်ကို မြင်နိုင်သည်။
များသောအားဖြင့် PR စနစ်အတွက် နိုင်ငံအဆင့်နှင့် ဒေသကြီးများ ပေါင်းစည်းထားသည့် (ဥပမာ ပြည်နယ် နှစ်ခု၊ သုံးခု ပေါင်းစည်းထားသည့်) မဲဆန္ဒနယ်အတွက် ပြုလုပ်ကြလေ့ရှိသော်လည်း စစ်အုပ်စုအနေဖြင့် PR စနစ်အတွက် ပြည်နယ်တခုချင်းစီမှာပင် မဲဆန္ဒနယ်များ နှစ်ခု၊ သုံးခု ထပ်ခွဲခြမ်းခဲ့သည်။ ထိုသို့ ခွဲခြမ်းခြင်းက ကိုယ်စားလှယ်တနေရာစာအတွက် ရရန်လိုအပ်သည့် မဲအရေအတွက် ရာခိုင်နှုန်း (Threshold) ကို ပိုမိုမြင့်မားစေမည်ဖြစ်ပြီး၊ အင်အားကြီးပါတီကသာ လွှမ်းမိုးမှုကို ဖြစ်စေမည် ဖြစ်သည်။
ထင်ရှားသည့် ဥပမာမှာ ရခိုင်ပြည် ဖြစ်ပြီး ရခိုင်ပြည်တွင် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပနိုင်သည့် မြို့နယ် သုံးမြို့နယ်တွင် တမြို့နယ်ကို PR စနစ်ဖြင့် ကျင်းပမည့် မဲဆန္ဒနယ် (၁) အဖြစ်၊ ကျန် နှစ်မြို့နယ်ကို မဲဆန္ဒနယ်(၂)အဖြစ် ထည့်သွင်းထားသည်။ ထိုနည်းဖြင့် မြို့နယ် သုံးမြို့နယ်တွင် မဲရုံကွက်ကျား ဖွင့်လှစ်နိုင်ရုံမျှဖြင့် ရခိုင်တပြည်လုံးအတွက် ကိုယ်စားလှယ်နေရာ (၆) ဦးကို ဖြည့်နိုင်မည် ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် FPTP နည်းဖြင့် ကိုယ်စားလှယ် (၂) ဦး ထပ်မံဖြည့်တင်းနိုင်ဦးမည် ဖြစ်သည်။ ရခိုင်ကဲ့သို့ (၁၇) မြို့နယ်ရှိသည့် ပြည်နယ်တခုတွင် မြို့နယ် (၃) နေရာတွင် ကွက်ကျားရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ရုံဖြင့် အမျိုးသားလွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ် (၁၂) ဦး အနက် (၈) ဦးကို ဖြည့်တင်းနိုင်မည့် အခြေအနေမှာ မဲပေးခွင့်ရှိသူ သန်းပေါင်းများစွာ မပါဝင်ပဲ ရွေးကောက်ပွဲ ပြုလုပ်မည့် ကြီးမားသည့် မဲပေးခွင့်ဆုံးရှုံးစေမှု (Disenfrenchisement) ဥပမာတရပ် ဖြစ်သည်။
ထို့အပြင် အမျိုးသားလွှတ်တော်၏ FPTP တပြည်နယ်လျှင် ၆ နေရာအတွက် သတ်မှတ်ရာတွင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသတခုစီကို မဲဆန္ဒနယ်တနယ်စီသတ်မှတ်ရန် ဥပဒေတွင် ပြဌာန်းထားသဖြင့် ရှမ်းပြည်နယ်တွင် မြို့နယ် ၈၁ မြို့နယ် ရှိသည့်အနက် မြို့နယ် ၄၁ မြို့နယ်ကို လွှမ်းခြုံသည် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ (၅) ခု သည် ကိုယ်စားလှယ်တဦးစီ ပါဝင်သည့်မဲဆန္ဒနယ်များ ရရှိသွားပြီး၊ ကျန် မြို့နယ် (၄၀) အားလုံးပေါင်းသည် မဲဆန္ဒနယ်တနယ်အဖြစ်သာ ပေါင်းစည်းခံလိုက်ရပြီး မဲပေးခွင့်ရှိသူအရေအတွက်နှင့် ကိုယ်စားလှယ်အရေအတွက်အကြား အချိုးမညီမှု (Malapportionment) ကြီးမားစွာ ဖြစ်ပေါ်စေသည်။
စစ်အုပ်စု၏ ပေါင်းစပ်ထားသည့် ရွေးကောက်ပွဲစနစ်သည် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပါဝင်မှုကို မြှင့်တင်ရန်ဟူသည့် အပေါ်ယံရည်ရွယ်ချက်ထက် မဲဆန္ဒနယ်များတွင် ကွက်ကျား ရွေးကောက်ပွဲ အနည်းငယ်လုပ်ပြီးနောက် အင်အားကြီးပါတီ (USDP) သိသိသာသာ အသာစီးရရန် သေချာသည့်စနစ်သာ ဖြစ်သည်။
ရွေးကောက်ပွဲများကို အပိုင်းလိုက်ကျင်းပရန် လျာထားပြီး ပထမပိုင်းဖြစ်သည့် ဒီဇင်ဘာ ၂၈ ရက်နေ့တွင် မြို့နယ် (၁၀၂) မြို့နယ်တွင် ကျင်းပမည်ဟု စစ်အုပ်စုက ထုတ်ပြန်ကြေညာထားသည်။ ထိုသို့ အပိုင်းလိုက်ကျင်းပမည့်မြို့နယ်များကို ကြည့်ပါက နိုင်ငံအနှံ့အပြားတွင် မြို့နယ်များကို ဖြန့်ကျဲထားသည်ကို တွေ့နိုင်သည်။
စစ်အုပ်စုသည် နယ်မြေများကို စိတ်ကြိုက်မဲဆန္ဒနယ် ရေးဆွဲပြီးနောက် အပိုင်းလိုက် ပြုလုပ်မည့် ရွေးကောက်ပွဲများတွင် ပထမပိုင်းအပြီးတွင်ပင်လျှင် အမတ်နေရာအများစုကို ဖြည့်တင်းရန် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားသည်ကို တွေ့နိုင်သည်။ အကယ်၍ ဒေသအချို့တွင် ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ခြင်းမရှိလျှင်ပင် ပထမပိုင်းရလဒ်များဖြင့်ပင် ရွေးကောက်ပွဲကို ဖော်ဆောင်သွားနိုင်သည်။ ထိုနည်းဖြင့် အခြေအနေအပြောင်းအလဲရှိသည့်တိုင် လိုအပ်သော ကိုယ်စားလှယ်နေရာကို ထိခိုက်ခြင်းမရှိစေရန်အတွက် ထိန်းချုပ်ရန် ကြိုးပမ်းမှု ဖြစ်သည်။
အပိုင်းလိုက်ကျင်းပခြင်း၏ နောက်ထပ်ဖြစ်နိုင်ချေမှာ ပထမပိုင်းတွင် ရရှိသောရလဒ်အပေါ် မူတည်၍ စစ်အုပ်စုကျောထောက်နောက်ခံ ပါတီအတွက် ရလဒ်အခြေအနေကို လိုအပ်သလို ထိန်းချုပ်နိုင်စေရန် ဖြစ်သည်။ ပထမပိုင်းတွင် ရလဒ်မကောင်းပါက ဒုတိယပိုင်းမတိုင်မီကာလတွင် မဲဝယ်ခြင်းမှသည် အကြမ်းဖက်ခြိမ်းခြောက်ခြင်းအထိ နည်းလမ်းမျိုးစုံအသုံးပြု၍ ရလဒ်အပြောင်းအလဲကို ဖော်ဆောင်ရန် ကြိုးပမ်းနိုင်သည်။
စစ်အုပ်စုက ကျင်းပမည့် ရွေးကောက်ပွဲတွင် အီလက်ထရောနစ်မဲပေးစနစ်ကို ကျင့်သုံးရန် ပြင်ဆင်လာခဲ့သည်မှာ ၂၀၂၀ ခုနှစ်ကတည်းကပင် ဖြစ်သည်။ သို့သော် အဆိုပါစနစ်ကို အကောင်အထည်ဖော်မှုနှင့် ပတ်သက်ပြီး စိုးရိမ်လောက်စရာ အခြေအနေပေါင်းများစွာရှိသည်မှာ အထူးအခြား ဖော်ပြရန်ပင် မလိုပေ။ စစ်အုပ်စုက တိုက်ရိုက်ထိန်းချုပ်ခွင့်ရနေသည့် မဲပေးစနစ်တွင် အမှန်တကယ် လျှို့ဝှက်မဲပေးစနစ် ဖြစ်-မဖြစ် ဟူသည်မှာ မဲပေးမည့်ပြည်သူတဦးစီအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်နေမည် ဖြစ်သည်။ ထို့အတူ အဆိုပါ မဲပေးစနစ်ကို အကောင်အထည်ဖော်မှုတွင် မည်သည့် ကုမ္ပဏီ ပါဝင်သည်၊ ပြည်သူများ၏ ကိုယ်ရေးအချက်အလက်များကို မည်သို့ ထိန်းသိမ်းကိုင်တွယ်မည်ဟူသည့် အချက်မှာ ရှင်းလင်းမှုမရှိဘဲ ရေရှည် ကိုယ်ရေးအချက်အလက် လုံခြုံမှုဆိုင်ရာ အကျိုးဆက်များကို ဖြစ်ပေါ်လာစေနိုင်သည်။ ထိုအခြေအနေကို ကိုယ်ရေးအချက်အလက်များကို အသုံးပြု၍ လေယာဉ်ကွင်းများတွင် ဖမ်းဆီးခြင်းများ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပြုလုပ်နေသည့် အခြေအနေကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားမည်ဆိုပါက ရေရှည် ကိုယ်ရေးအချက်အလက်လုံခြုံမှုအပေါ် သက်ရာက်မှု ကြီးမားနိုင်သည်ကို ခန့်မှန်းနိုင်မည်ဖြစ်သည်။
ထို့အပြင် UID (Unique Identification Number) စနစ်ဖြင့် မဲစာရင်းကို ချိတ်ဆက်ထားမည်ဆိုပါက ပြည်သူများကို မဖြစ်မနေ မဲပေးစေရန်အတွက် ဖိအားပေးခြိမ်းခြောက်မှု လမ်းစတခုလည်း ဖြစ်လာနိုင်သည်။ ပြင်ဆင်ထားသောဥပဒေများတွင် “ယာယီနေရပ်စွန့်ခွာသူများ” အနေဖြင့် သက်ဆိုင်ရာ မဲဆန္ဒနယ်အတွက် ကြိုတင်မဲထည့်နိုင်ရန် ဖော်ပြထားသည်ကိုလည်း တွေ့ရှိရသည်။ ရွေးကောက်ပွဲမဲထည့်ခြင်း၊ မထည့်ခြင်း ဟူသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်အပေါ် ဖိအားပေးမှု၊ ၎င်းအပေါ်အခြေခံ၍ ခြိမ်းခြောက်မှု၊ ဖိနှိပ်မှုပြုလုပ်လာနိုင်သည်ကိုလည်းသတိပြုရန် လိုအပ်သည်။
ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရန် ကြေညာပြီး နောက်တနေ့တွင် နိုင်ငံသားများ၏ ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာ လွတ်လပ်မှုနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာ လုံခြုံမှုကို ကာကွယ်ပေးရေးဥပဒေပါ အရေးကြီးသည့် ပြဌာန်းချက်များကို ရပ်ဆိုင်းခဲ့သလိုပင် ဖိနှိပ်သည့်ဥပဒေသစ်များကို ပြဌာန်းခြင်း၊ အသက်ဝင်စေခြင်းတို့ကိုလည်း တဆက်တည်း ပြုလုပ်လာခဲ့သည်။
အွန်လိုင်းတွင် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ပိုမိုကြီးလေးစွာ ထိန်းချုပ်ကန့်သတ်ပြီး ပြည်သူအများစု အသုံးပြုနေသည့် လူမှုကွန်ရက်တခုဖြစ်သည့် Facebook အပါအဝင် အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုများအတွက် VPN အသုံးပြုခြင်းကို ရာဇဝတ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်း၊ အင်တာနက်ဖြတ်တောက်မှု၊ ကိုယ်ရေးအချက်အလက် စုဆောင်းထိန်းသိမ်းမှုဖြစ်စေရန် လက်နက်ဖြစ်စေသော ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးဥပဒေကို ဇူလိုင်လ ၃၀ ရက်နေ့တွင် အသက်ဝင်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။
ထို့အပြင် “ပါတီစုံဒီမိုကရေစီ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲများကို နှောက်ယှဥ်ဟန့်တားဖျက်ဆီးခြင်းမှ ကာကွယ်ပေးရေးဥပဒေ” ကို ဇူလိုင်လ (၂၉) ရက်နေ့တွင် ပြဌာန်းခဲ့သည်။ ဖိနှိပ်မှုအတွက် ရည်ရွယ်သည့် ဥပဒေများအတိုင်း ကျယ်ပြန့်သည့် တားမြစ်ချက်များတွင် ရွေးကောက်ပွဲ ပျက်ပြားစေရန် ဟောပြော၊ စည်းရုံးခြင်းများမှ စတင်၍ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပါဝင်ပြီး ထောင်ဒဏ် (၃) နှစ်မှ သေဒဏ်အထိ ချမှတ်နိုင်ရန်ပြင်းပြင်းထန်ထန် ပြဌာန်းထားသည်။ ရွေးကောက်ပွဲနှင့် ပတ်သက်၍ မည်သည့် ဝေဖန်ပြောဆိုဆွေးနွေးမှုကိုမှ လက်ခံမည်မဟုတ်ဘဲ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖိနှိပ်ရန်အတွက် ထင်ထင်ရှားရှား ခြိမ်းခြောက်မှုတခုပင်ဖြစ်သည်။
စစ်အုပ်စု၏ ရွေးကောက်ပွဲသည် စစ်မှန်သည့် ရွေးကောက်ပွဲမဟုတ်ဟု ထောက်ပြပြောဆိုမှုများ ရှိကြပြီးဖြစ်သည့်တိုင် စစ်အုပ်စု ကျင်းပမည့်ရွေးကောက်ပွဲ၏ရေရှည်ဆိုးကျိုး သက်ရောက်နိုင်ချေများအပေါ် ဆွေးနွေးမှု နည်းပါးနေဆဲ ဖြစ်သည်။ ပုံမှန်မဟုတ်သော နိုင်ငံရေးစနစ်၊ နိုင်ငံရေးယန္တရားကို တည်ဆောက်မှုသည် စစ်အုပ်စု၏ အာဏာဆက်လက်တည်မြဲရေးအတွက်သာ ပုံဖော်တည်ဆောက်ထားခြင်းဖြစ်ရာ အပေါ်ယံ ကတိကဝတ်များ၏ နောက်ကွယ်တွင် စစ်အုပ်စုနှင့် ၎င်းကျောထောက်နောက်ခံပေးထားသည့် နိုင်ငံရေးပါတီ၏ ရေတိုရလဒ်နှင့် ရေရှည်အကျိုးစီးပွားသာ ပါဝင်နေသည်ကို အရှင်းသား မြင်နိုင်သည်။ ဂုဏ်သိက္ခာကင်းမဲ့သော လုပ်ငန်းစဉ်တခုဖြင့် ဂုဏ်သိက္ခာကို ဖန်တီးထုတ်လုပ်၍ ရမည်ကား မဟုတ်ပေ။
၁။https://www.moi.gov.mm//mal/sites/default/files/newspaper-pdf/2025-08/mal%201.8.25_0.pdf
၂။https://acleddata.com/conflict-data
၃။https://www.uec.gov.mm/pages.php?pagename=ဥပဒေ&menu=ဥပဒေ
၄။https://news-eleven.com/article/304968
၅။https://www.burmalibrary.org/sites/burmalibrary.org/files/obl/mal_2.1.25.pdf
၆။https://www.moi.gov.mm//mal/sites/default/files/newspaper-pdf/2025-07/mal30-7-25.pdf
မဲဆန္ဒနယ်မြေပုံကို လိုသလို ရေးဆွဲမှုများမှာ ပါတီတခုအတွက် လိုအပ်သော အနိုင်အရှုံးကို လိုသလို ပုံဖော်နိုင်စေရန်အတွက် ထောက်ခံမှုသေချာသည့် ဒေသများကို စုစည်းခြင်း၊ ခွဲဝေဖြန့်ကျက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ စစ်အုပ်စုအတွက်မူ အဓိကအင်အားကြီးပါတီများဖြစ်သည့် အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD) နှင့် ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (SNLD) တို့ကဲ့သို့သော ပါတီများကို ဖျက်သိမ်းထားပြီး နိုင်ငံရေးအရ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် သပိတ်မှောက်ခံထားရသည့် အခြေအနေတွင် ၎င်းကျောထောက်နောက်ခံပေးထားသည့် ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ (USDP) နှင့် ၎င်းကို ထောက်ခံသည့်ပါတီအချို့ကသာ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်၊ အနိုင်ရနိုင်သည့် အခြေအနေကို ဖန်တီးထားပြီးသား ဖြစ်သည်။ ထိုအခြေအနေတွင် ရွေးကောက်ပွဲကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လုပ်နိုင်သည့် အသွင်သဏ္ဍာန်ကို ဖန်တီးနိုင်ရန် လိုအပ်သည့်အတွက် ဖြစ်သည်။
“မန္တလေးဒေသ ကြားကာလ နိုင်ငံရေးအစီအမံ” (မူကြမ်း) အား အခန်း(၁၂) ခန်းဖြင့် ရေးဆွဲပြီး ဖြစ်ကာ မကြာမီ အတည်ပြုတော့မည် ဖြစ်သည်။ ရေးဆွဲပြီး မူကြမ်းကို မန္တလေးဒေသ တော်လှန်ရေးအင်အားစုနှင့် ပြည်သူများ အပါအဝင် နိုင်ငံတဝန်းရှိ တော်လှန်သော နိုင်ငံရေးအင်အားစုများ သိရှိစေရန်နှင့် အကြံပြုချက်များ ပေးပို့နိုင်ရန်အတွက် တရားဝင်ထုတ် ပြန်ထားပြီဖြစ်ကာ ရရှိပြီးဖြစ်သော အကြံပြုချက်များကို အခြေခံ၍ မူကြမ်းအား ထပ်မံပြင်ဆင် ရေးဆွဲလျက်ရှိသည်။ရေးဆွဲပြီး အစီအမံမူကြမ်း အခန်း (၁) မှ (၃) အထိသည် ရည်ရွယ်ချက်၊ စံတန်ဖိုး၊ အခြေခံမူများ ဖြစ်ကာ အခန်း(၄) သည် အခြေခံအခွင့်အရေး၊ ရပိုင်ခွင့်နှင့် တာဝန်များ ဖြစ်သည်။အခန်း (၅) မှ (၁၀) အထိသည် မန္တလေးဒေသ စုဖွဲ့မှု၊ ဥပဒေပြုရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေး၊ တရားစီရင်ရေးကဏ္ဍများ ဖြစ်ကာ အခန်း (၁၁) အစီအမံအား ပြင်ဆင်ခြင်းနှင့် အခန်း(၁၂) အထွေထွေပြဋ္ဌာန်းချက်များတို့ ဖြစ်သည်။
နွေဦးတော်လှန်ရေးတွင် “စစ်အာဏာရှင်စနစ် ချုပ်ငြိမ်းရေးနှင့် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေး” ကို ကြွေးကြော်လာခဲ့သည်နှင့်အမျှ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးမှုများမှာလည်း ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလကတည်းကပင် ရှိခဲ့ကြသည်။ စစ်အာဏာရှင်လက်ထက် အငြင်းပွားဖွယ် အတည်ပြု ပြဌာန်းခဲ့သည့် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို တော်လှန်ရေးအင်အားစုများက လက်မခံပဲ ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြသလို၊ တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းများကလည်း အဆိုပါ အခြေခံဥပဒေသည် ပျက်ပြယ်ပြီးဖြစ်ကြောင်း ထုတ်ပြန်ခဲ့ကြပြီး ဖြစ်သည်။ တော်လှန်ရေးကာလတွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ မူဘောင်တရပ်အဖြစ် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပဋိညာဉ်အစိတ်အပိုင်း (၁) နှင့် (၂) ကို ထုတ်ပြန် ကျင့်သုံးခဲ့ကြသည်။ အဆိုပါ ပဋိညာဉ်တွင်လည်း လမ်းပြမြေပုံများ ချမှတ်ခဲ့ရာတွင် တော်လှန်ရေးအလွန် အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတရပ်ကို တော်လှန်ရေးကာလအတွင်းထဲမှာပင် ရေးဆွဲရန်လည်း လမ်းပြမြေပုံအဆင့်တခုအဖြစ် အပါအဝင် ဖြစ်ခဲ့သည်။
အောက်တိုဘာလသည် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး၊ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံတို့နှင့် မြန်မာ့အရေးကိစ္စ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးဇာတ်ခုံတွင် တဖန် ပြန်လည်ဆွေးနွေးလာကြသည့် ကာလတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်။ အောက်တိုဘာလအတွင်း မြန်မာ့အရေး နိုင်ငံတကာခရီးဆန့်ခဲ့မှုကို အောက်တွင် ပြန်လည် အနှစ်ချုပ် အစီရင်ခံအပ်ပါသည်။
မန္တလေးဒေသ ကြားကာလအစီအမံအား အများပြည်သူ အကြံပြုချက် ရယူ၍ ရေးဆွဲလျက်ရှိရာ လက်ရှိတွင် အခန်း (၉) ခု အထိ ရေးဆွဲပြီး ဖြစ်ကြောင်း ကြားကာလ နိုင်ငံရေးအစီအမံ ဖော်ထုတ်မှုဆိုင်ရာ ချိတ်ဆက်ညှိနှိုင်ရေးနှင့် မူကြမ်းရေးဆွဲရေး လုပ်ငန်းကော်မတီက ကြေညာချက်အမှတ် ၄/၂၀၂၅ ဖြင့် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၆ ရက်က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ရွှေဘိုခရိုင်၊ ကံကြီးတောကျေးရွာ၊ လုဒ်မယ်တော်သခင်မ ဘုရားကျောင်း၌ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၄ ရက်က သတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရသည့် မန္တလေးဂိုဏ်းချုပ်သာသနာမှ ဘုန်းတော်ကြီး မာသာရ်မာတင်ဒေါနယ် သတ်ဖြတ်ခံရမှု၌ သံသယရှိသူ (၁၀) ဦးအား အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ၊ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၌ စစ်ခုံရုံးတင် စစ်ဆေးကာ ဥပဒေနှင့်အညီ အရေးယူသွားမည်ဟု NUG ပြည်ထဲရေးနှင့် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးဝန်ကြီးဌာနက ဇန်နဝါရီ ၁၇ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အမျိုးသားတန်းတူရေးနှင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်ရှိသည့် နိုင်ငံရေးအာဏာ ရယူရာ၌ လက်နက်ကိုင်တော်လှန်သည့်လမ်းစဉ်မှတပါး အခြားမရှိသည့်အတွက် ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပရှိ မွန်ပြည်သူများအနေဖြင့် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများနှင့် ပူးပေါင်းပါဝင်ကြရန် မွန်ပြည်ဖက်ဒရယ်ကောင်စီ (MSFC) က ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃ ရက်တွင် တိုက်တွန်းလိုက်သည်။
ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုစနစ်သည် ဆယ်စုနှစ် ခုနနှစ်ခုကျော်တိုင် နက်ရှိုင်းသော နိုင်ငံရေးပြဿနာများကို မဖြေရှင်းနိုင်ရုံမက ပိုမိုရှုပ်ထွေးသည့်ပြဿနာများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည့်အတွက် ယင်းစနစ်ကို ပြန်လည်အားကောင်းစေမည့် ဗဟိုအခြေပြု ဖက်ဒရယ်စနစ် (Holding Together) ကို လက်ခံကျင့်သုံးမည် မဟုတ်ဘဲ ပြည်နယ်အားကောင်းရေးမှ ပြည်ထောင်စုအားကောင်းရေး(Bottom-up Federalism) အခြေခံချဉ်းကပ်မှုဖြင့်သာ တိုင်းပြည်ကို ပြန်လည်တည်ဆောက်မည်ဖြစ်ကြောင်း တိုင်းရင်းသားတော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြည်နယ်/လူမျိုးကိုယ်စားပြု ကောင်စီ ကိုးခုက ပြည်ထောင်စုနေ့ဖြစ်သည့် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၂ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ချင်းပြည်နယ်၊ မင်းတပ်မြို့အတွင်း ပြန်လည်ဝင်ရောက် နေထိုင်ကြမည့် ပြည်သူများအတွက် စည်းကမ်း (၁၂) ချက်နှင့် မြို့ဖြတ်သန်းမည့် ကုန်တင်ယာဉ်များအတွက် စည်းကမ်းချက် (၉) ချက်အား ချင်းကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ - မင်းတပ် (Chin Defense Force –Mindat) က ဖေဖော်ဝါရီ ၉ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှု နောက်ဆက်တွဲ နိုင်ငံရေးပြဿနာများအား ဖြေရှင်းရာ၌ ပါတီဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သူ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှု မပါဝင်ဘဲ ပြေလည်ရေးလမ်းစ ရရှိနိုင်မည် မဟုတ်ဟု ယုံကြည်ကြောင်း အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD) ဗဟိုအလုပ်ကော်မတီက ဖေဖော်ဝါရီ ၈ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ပြည်ထောင်စုအစုအဖွဲ့၊ စစ်ကိုင်းဖက်ဒရယ်ယူနစ်အတွင်းရှိ အင်အားစုများ၏ အကြံပြုချက်များ၊ သုံးသပ်ချက်နှင့် ဆွေးနွေးချက်များအား လေ့လာသုံးသပ်ပြီးနောက် စစ်ကိုင်းဖက်ဒရယ်ယူနစ် ကြားကာလ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (ဒုတိယမူကြမ်း) ရေးဆွဲပြီးစီးပြီဖြစ်ကြောင်း စစ်ကိုင်းဖက်ဒရယ်ယူနစ်လွှတ်တော်က ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ခုတင် ၁၅၀ ဆံ့ ကျောက်မဲဆေးရုံအား လေကြောင်းမှ ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် CDM ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းနှင့် ရုံးဝန်ထမ်း၊ လူနာတစ်ဦး၊ စုစုပေါင်း သုံးဦးသေဆုံးကာ ၂၀ ဦးကျော် ဒဏ်ရာရရှိခဲ့ရာ ယင်းဖြစ်စဉ်သည် လူမဆန်သည့်အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်သာ ဖြစ်ကြောင်း ကျန်းမာရေးမိသားစု - မန္တလေး (MFM) က ဇန်နဝါရီ ၂၅ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မြောက်ဦးမြို့နယ်၊ ရမ်းချောင်းအနီးရှိ အာရက္ခတပ်တော် (AA) ၏ စစ်သုံ့ပန်းများ ထားရှိရာနေရာအား အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက လေကြောင်းမှ သုံးကြိမ်တိုင် တိုက်ခိုက်ခဲ့ရာ ကလေးငယ်နှင့် အမျိုးသမီး ၂၈ ဦး သေဆုံးကာ ၂၅ ဦး ဒဏ်ရာရရှိခဲ့ကြောင်း AA က ဇန်နဝါရီ ၁၉ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
တားမြစ်ချက်များအား ကျူးလွန်သည်ဟု ထင်ရှားပါက သေဒဏ်အထိ ချမှတ်နိုင်သည့် တရားစီရင်ခြင်းဖြင့် ဒေသန္တရနည်းဥပဒေအတိုင်း ဆောင်ရွက်မည်ဟု စာအမှတ် ၀၀၃/၀၁၀/ဂဂ(ကတန)/ဦး-၁ ဖြင့် ထုတ်ပြန်ခဲ့ရာ ဝေဖန်မှုများ ပြင်းထန်ခဲ့ပြီးနောက် ပြင်းထန်စွာ အရေးယူ ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း စာအမှတ် ၀၀၃/၀၁၀/ဂဂ(ကတန)/ဦး-၁ ဖြင့် ဂန့်ဂေါမြို့နယ်၊ ကျောတိုက်နယ်၊ ပြည်သူ့အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့၊ ဗဟိုဦးဆောင်ကော်မတီက ဒီဇင်ဘာ ၁၆ ရက်တွင် ပြန်လည်ထုတ်ပြန်ထားသည်။
စစ်အာဏာရှင်စနစ် ကျရှုံးရေး၊ အမျိုးသားတန်းတူရေးနှင့် ကိုယ့်ကြမ္မာ ကိုယ်ဖန်တီးနိုင်ရေး၊ ဒီမိုကရေစီရေးနှင့် လူ့အခွင့်အရေးအပြင် အခြားကိစ္စများ ဆောင်ရွက်နိုင်ရေးအတွက် အရှို (ချင်း) အမျိုးသားဖက်ဒရယ်ကောင်စီ (ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး) (Asho Chin National Federal Council – Bago Region) ကို ဇန်နဝါရီ ၄ ရက်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။
နွေဦးတော်လှန်ရေး၏အကျိုးစီးပွားအား ရှေးရှုခြင်း၊ ပြည်သူလူထု နှလုံးစိတ်ဝမ်း အေးချမ်းစေရေးနှင့် လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှုအား အလေးထားသည့်အနေဖြင့် အကျဉ်းထောင်၊ အကျဉ်းစခန်းအသီးသီး၌ ပြစ်ဒဏ်ကျခံနေရသည့် အကျဉ်းသား/သူ ၁၆၉ ဦးအား ပုဒ်မ ၄၀၁၊ ပုဒ်မခွဲ (၁) အရ စည်းကမ်းသတ်မှတ်ချက်မထားဘဲ လွတ်ငြိမ်းသက်သာခွင့်ပြုလိုက်ကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) က ဇန်နဝါရီ ၁ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အာဏာသိမ်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက ဦးဆောင်ကျင်းပမည့် အတုအယောင်ရွေးကောက်ပွဲအား ကန့်ကွက်ကြောင်းနှင့် တအာင်းနိုင်ငံရေးအတိုင်ပင်ခံကော်မတီ (TPCC) က ဦးဆောင်အကောင်အထည်ဖော်မည့် နိုင်ငံရေးလမ်းပြမြေပုံ အဆင့်ဆင့်တိုင်းတွင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မည်ဟု တအာင်း (ပလောင်) အမျိုးသားပါတီက ဒီဇင်ဘာ ၂၇ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ကြေညာလိုက်သည်။
၂၀၂၄ ခုနှစ်သည် စစ်ရေးအောင်မြင်မှုများဖြင့် ပြဋ္ဌာန်းသောနှစ်တနှစ်ဖြစ်ခဲ့သည်။ စစ်အုပ်စုအနေဖြင့် တိုင်းစစ်ဌာနချုပ် ၁၄ ခုအနက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်နှစ်ခုကို လက်လွှတ်ဆုံးရှုံးခဲ့ရသလို နယ်စပ်ဒေသ တလျောက်နယ်မြေဆုံးရှုံးမှု အများအပြားနှင့် အလယ်ပိုင်းရှိ အညာဒေသတွင်လည်း စစ်ရေးအရခြိမ်းခြောက်မှုများကိကို သိသိသာသာ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ တော်လှန်ရေးအင်အားစုများ၏စစ်ရေး အောင်မြင်မှုများအတွက် လူထုကို ပြစ်ဒဏ်ပေးသည့်သဖွယ် စစ်အုပ်စုအနေဖြင့်၎င်းတို့ အစဉ်အဆက် ကျင့်သုံးခဲ့၊ ကျင့်သုံးမြဲ နည်းဗျူဟာတရပ်အနေဖြင့် အရပ်သားနှင့်လက်နက်ကိုင် ပစ်မှတ်မခွဲခြားပဲ အရပ်သားပြည်သူများကို ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ခြင်းကိုလည်း ဆက်လက်တွေ့မြင် ခဲ့ကြရသည်။
စစ်ရေးအောင်မြင်မှုများ၏ နောက်ကွယ်တွင် အုပ်ချုပ်ရေးတည်ဆောက်မှုများလည်း ဆက်လက် မြင်တွေ့ခဲ့ရသော နှစ်တနှစ်ဖြစ်ခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့်အလယ်ပိုင်းမဟုတ်သော ဒေသများတွင် အုပ်ချုပ်ရေးတည်ဆောက်မှုများပိုမိုခိုင်မာအားကောင်းလာခဲ့သည်။ ကရင်နီပြည်၏ ကြားကာလ အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ သည်နမူနာပြစရာ တခုဖြစ်ခဲ့သလို၊ တအာင်းဒေသ၏ အုပ်ချုပ်ရေး တည်ဆောက်မှုများ လည်းစတင်မြင်တွေ့စပြုလာရသည်။ နဂိုရှိရင်းစွဲ အုပ်ချုပ်ရေးလည်ပတ်မှု များရှိနေသည့်ကချင်နှင့် ကော်သူးလေတွင်လည်း အပြောင်းအလဲ အချို့စတင်ရှိလာခဲ့သည်။ကော်သူးလေအုပ်ချုပ်ရေးကို ပြည်သူပါဝင်မှုဖြင့် ဖော်ဆောင်သည့်သာဓကများ၊ လူထုဆွေးနွေးမှုပုံစံများကို တွေ့မြင်ရသည်။
၁၀၂၇ စစ်ဆင်ရေးနှင့်အတူ တကျော့ပြန်တိုက်ပွဲများဖော်ဆောင်လာသည့် အာရက္ခတပ်တော် (AA) သည် စခန်းသိမ်းတိုက်ပွဲများအပြင်မြို့သိမ်းတိုက်ပွဲများကိုပါ ဆက်တိုက်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၄ရက်တွင် ဘူးသီးတောင်အား စတင်တိုက်ခိုက်ကာ မေ ၁၈ ရက်တွင်အပြီးတိုင်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။
ဒုတိယအကြိမ်မြောက် CDM နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းထုညီလာခံအား ဒီဇင်ဘာ ၇ ရက်မှ ၁၀ ရက်အထိ လေးရက်တာ ကျင်းပပြီးနောက် အချက် ၁၀ ချက်ပါ သဘောထားအား ဒီဇင်ဘာ ၁၁ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ရုရှားအစိုးရက အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု ပြုလုပ်မည့် အတုအယောင်ရွေးကောက်ပွဲအား ဝန်ဆောင်မှုပေးရန် ရုရှားနိုင်ငံသားနှင့် ၎င်းတို့အား စောင့်ရှောက်ရန် အကြောင်းပြချက်ဖြင့် လက်နက်ကိုင်များကိုပါ မြန်မာပြည်တွင်း စေလွှတ်နေမှုအပေါ် ကန့်ကွက်ရှုတ်ချကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) က ဒီဇင်ဘာ ၁၄ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ထိုင်းနိုင်ငံ၊ တာ့ခ်ခရိုင်၊ အုန်းဖန်၌ ဒီဇင်ဘာ ၁၃ ရက်က နှစ်စဉ် ပြုလုပ်နေကြဖြစ်သည့် Doi Loi Fa ပွဲ၌ ဗုံးပေါက်ကွဲမှုဖြစ်ပွားခဲ့ရာ အမှုမှန် ဖော်ထုတ်ရေးလုပ်ငန်းများ၌ ထိုင်းအာဏာပိုင်များနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး (KNU) ဗဟိုအမြဲတမ်းကော်မတီက ဒီဇင်ဘာ ၁၄ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ကရင်နီနှင့် ရှမ်းပြည်နယ်စပ် မိုးဗြဲမြို့အနီး ဒီဇင်ဘာ ၇ နှင့် ၈ ရက် တိုက်ပွဲဖြစ်စဉ်များအတွင်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်က ဒရုန်းသုံး ဗုံးကြဲရာ၌ S-HPOS (အက်စ်ဖော့စ်) တံဆိပ်ပါ အဆိပ်ငွေ့ပြားများ ထည့်သွင်းအသုံးပြုတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြောင်း ကရင်နီအမျိုးသားများကာကွယ်ရေးတပ် (KNDF) က ဒီဇင်ဘာ ၁၃ ရက်တွင် သက်သေများနှင့်တကွ ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ထိုင်းနိုင်ငံရောက် မြန်မာအလုပ်သမားများ၏ နေထိုင်ခွင့်အပေါ် ဖြေလျော့မှုများ ရှိသော်လည်း အခက်အခဲ ဖြစ်စေမည့် အချက်သုံးချက် ပါဝင်နေသည့်အပေါ် ပြန်လည်ပြင်ဆင် ဆောင်ရွက်ပေးစေလိုကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) က ထိုင်းအစိုးရထံ ဒီဇင်ဘာ ၄ ရက်က ပန်ကြားချက် ပေးပို့ထားသည်။
စစ်ဘေးဒုက္ခဒဏ် ခံစားနေရသည့် ပြည်သူများအား ငဲ့ညှာခြင်း၊ တရုတ်-မြန်မာနယ်စပ် တည်ငြိမ်ရေးနှင့် ပြည်တွင်းစစ်ရေးပဋိပက္ခများအား နိုင်ငံရေးနည်းဖြင့် ဖြေရှင်းနိုင်ရေးနှင့် ဒေသတွင်းငြိမ်းချမ်းရေးအား လက်တွေ့ကျကျ ဖော်ဆောင်ရန်အတွက် အချက်ခြောက်ချက်ပါ ရပ်တည်ချက်နှင့် သဘောထားအား မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) (ကိုးကန့်) စစ်ရေးကော်မတီက ဒီဇင်ဘာ ၃ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
မကွေးတိုင်း၊ မင်းဘူးခရိုင်၊ စလင်းမြို့နယ် ဂုံညှင်းနွယ်ကျေးရွာတွင် ဖြစ်ပွားသည့် အဓမ္မပြုကျင့်၊ လူသတ်မှု ကျူးလွန်သူ ဦးစဆိုသူအား သေဒဏ်ပေးသည့်ကိစ္စမှာ စလင်းမြို့နယ် လူသားစာနာတာဝန်ခံ Heineken ၏ တစ်ဦးတည်းသဘောဆန္ဒဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ကာ မြို့နယ် ပြည်သူ့အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ (ပကဖ) နှင့် သက်ဆိုင်ခြင်းမရှိကြောင်း ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်က မြို့နယ်ပအဖ တာဝန်ခံ နှင်းဆီအမည်ဖြင့် လူထုထံ အသိပေး ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇဝတ်မှုများအတွက် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်အား အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်ခုံရုံး (ICC) တွင် ဖမ်းဝရမ်းထုတ်ရေး လျှောက်ထားမှု၌ ပူးပေါင်းသည့်အနေဖြင့် အစွမ်းကုန် အရှိန်မြှင့်ကြိုးပမ်း အားထုတ်မည်ဟု NUG-K2C က နိုဝင်ဘာ ၃၀ ရက်တွင် ပူးတွဲကြေညာချက် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
စစ်အာဏာရှင်အစိုးရအဆက်ဆက် အာဏာတည်မြဲရေးအတွက် ကချင်အထူးဒေသ (၁) ဟူ၍ ခွဲခြားအုပ်ချုပ်ထားမှုအား နိုဝင်ဘာ ၂၈ ရက်မှစ၍ ဖျက်သိမ်းလိုက်ပြီ ဖြစ်ကြောင်း ကချင်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့ချုပ် (KIO) ဗဟိုကော်မတီက ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ရခိုင်ပြည်နယ်၊ တောင်ကုတ်မြို့သိမ်းတိုက်ပွဲအား ၁၇ ရက်ကြာ ထိုးစစ်ဆင်ပြီးနောက် မြို့တစ်ခုလုံးအား နိုဝင်ဘာ ၂၄ ရက်တွင် အလုံးစုံ ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ပြီဖြစ်ကြောင်း အာရက္ခတပ်တော် (ULA/AA) က နိုဝင်ဘာ ၂၈ ရက်တွင် အတည်ပြု ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
စစ်ဘေးဒဏ်သင့် ပြည်သူများအကျိုး ငဲ့ညှာထောက်ထားခြင်း၊ နယ်စပ်ဒေသ တည်ငြိမ်ရေးနှင့် တိုက်ပွဲရပ်စဲရေး ကြားဝင်ဆောင်ရွက်နေသည့် တရုတ်အစိုးရ၏ ကြိုးပမ်းမှုအား အသိအမှတ်ပြုသည့်အနေဖြင့် နှစ်ဖက်စစ်ရေးပဋိပက္ခများ အဆုံးသတ်နိုင်ရေး တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရန် အဆင်သင့်ရှိကြောင်း ပလောင်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး/ တအာင်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (PSLF/TNLA) က နိုဝင်ဘာ ၂၅ ရက်တွင် သဘောထားထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ကရင်နီပြည်နယ်၌ ကျင့်သုံးမည့် ကြားကာလ ကျန်းမာရေးမူဝါဒအား ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက်ချက်များနှင့်အတူ ကောင်စီ၏ (၄၁) ကြိမ်မြောက် ပုံမှန်အစည်းအဝေး၌ ဆုံးဖြတ်ချက်အမှတ် (၁/၄၁) ဖြင့် အတည်ပြု ပြဌာန်းလိုက်ပြီဖြစ်ကြောင်း ကရင်နီပြည် အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (KSCC) က နိုဝင်ဘာ ၁၉ ရက်တွင် ကောင်စီဥက္ကဋ္ဌလက်မှတ်ဖြင့် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
မကွေးတိုင်း၊ ပေါက်မြို့နယ်ရှိ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (ပကဖ) ထိန်းချုပ်ထားသည့် ကျေးရွာများအတွင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) လက်အောက်ခံ မဟုတ်သည့် သီးခြားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများ ဝင်ရောက်နေထိုင်ကာ ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေး၊ ကာကွယ်ရေးကဏ္ဍများတွင် ဝင်ရောက်စွက်ဖက် နှောင့်ယှက်ပါက ပြင်းထန်စွာ အရေးယူခြင်း၊ မြို့နယ်တွင်း နေထိုင်မှုအား ဖယ်ရှားသွားမည်ဟု ပေါက်မြို့နယ်- ပကဖ တာဝန်ခံအမည်ဖြင့် နိုဝင်ဘာ ၁၃ ရက်က ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ပြည်သူကို အလုပ်အကျွေးပြုသည့် တပ်မတော်ဖြစ်ရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် လက်အောက်ခံ တပ်ဖွဲ့များအား လိုအပ်သည့် ထိန်းကြောင်းမှုများ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိရာ ၂၀၂၄ခုနှစ် အောက်တိုဘာလအတွင်း ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော် (PDF) တပ်ဖွဲ့ဝင် တစ်ဦးနှင့် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးအဖွဲ့ (ပကဖ) အဖွဲ့ဝင် ခြောက်ဦးအား အရေးယူ အပြစ်ပေးထားကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) ၊ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနက နိုဝင်ဘာ ၁၄ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ကရင်နီပြည် ကြားကာလ ပညာရေးမူဝါဒအား မျှော်မှန်းချက် (၃) ရပ်၊ အခြေခံမူ (၁၁) ချက်ဖြင့် ကရင်နီပြည် အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (Karenni State Consultative Council - KSCC) ၏ (၃၉) ကြိမ်မြောက် ပုံမှန်အစည်းအဝေး ဆုံးဖြတ်ချက် (၂/၃၉) အရ နိုဝင်ဘာ ၂ ရက်တွင် စတင်အတည်ပြုလိုက်ပြီကြောင်း ဥက္ကဌ ဦးအောင်ဆန်းမြင့်အမည်ဖြင့် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
စစ်ကိုင်းဖိုရမ်အင်အားစုများ အားလုံးတက်ရောက်သည့် စတုတ္ထအကြိမ်မြောက် ညီလာခံ၌ ဖိုရမ်ဖြစ်မြောက်ရေးအဖွဲ့အား စစ်ကိုင်းဖိုရမ် ဖက်ဒရေးရှင်း (Federationof Sagaing Forum) ဟု ပြောင်းလဲသတ်မှတ်ကြောင်း နိုဝင်ဘာ ၁၀ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်အသိပေးလိုက်သည်။
မြန်မာနိုင်ငံက stakeholders များကိုယ်တိုင် ပိုင်ဆိုင်ပြီး ဦးဆောင်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ် ဖြစ်ဖို့၊ စစ်အာဏာရှင်စနစ်နှင့် ဗဟိုဦးစီးချုပ်ကိုင်မှုစနစ်ကို နောက်ကြောင်းမပြန်စေမယ့်၊ ပြည်သူလူထုရဲ့ လိုလားမှုနဲ့လည်း ကိုက်ညီတဲ့၊ ဘုံနိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်ရရှိဖို့ တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းများအကြား တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုလုပ်ငန်းစဥ်ကို အာဆီယံ တစ်နိုင်ငံချင်းသော်လည်းကောင်း၊ စုပေါင်း၍သော်လည်းကောင်း ကူညီထောက်ခံ အကျိုးဆောင်ပံ့ပိုးမှုများ ပေးအပ်ဖို့ လိုအပ်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ စကစက အဆိုပြုထားတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲက ပဋိပက္ခတွေကို ပိုမို ပြင်းထန်စေမှာ ဖြစ်ပြီး တည်ငြိမ်မှုနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးကို ယူဆောင်ပေးမှာမဟုတ်ဘူး။
ဒေသခံ လူထုအခက်အခဲ ဖြေရှင်းနိုင်ရေးအတွက် မြန်မာပြည် (မန္တလေး) မှ ပြည်နယ်အတွင်း တင်သွင်းလာသည့် သွင်းကုန်များအပေါ် အောက်တိုဘာ ၂၅ ရက်မှ စတင်၍ အခွန်ကင်းလွတ်ခွင့်ပြုမည်ဖြစ်ကြောင်း ပလောင်ပြည်နယ် လွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး (PSLF/TNLA) က ကြေညာထားသည်။
တိုက်ခိုက်ရေးအောင်ပွဲများမှသည် ပြည်သူ့နိုင်ငံရေးအောင်ပွဲများအထိ ဆက်လက် သယ်ဆောင် အနားသတ်ပေးနိုင်မှသာ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှု အစစ်အမှန်ကို ခံစားရမည်ဖြစ်ကြောင်း ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (Shan Nationalities League for Democracy - SNLD) က အောက်တိုဘာ ၂၆ ရက်တွင် ၎င်းတို့၏နိုင်ငံရေး ရပ်တည်ချက်သဘောထားအား ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ကရင်နီပြည် ကြားကာလ အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ (Interim Executive Council OfKarenni State – IEC) က ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇူလိုင်မှ စက်တင်ဘာအထိ အခွန်ကောက်ယူမှုနှင့် ကဏ္ဍအလိုက် ဘတ်ဂျက်အသုံးစရိတ်ခွဲဝေမှုရှင်းတမ်းအား အောက်တိုဘာ ၃၁ ရက်က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ပြည်သူ့ညီလာခံဟူသည်မှာ တော်လှန်ရေးကာလ၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ စာရွက်စာတမ်းတစ်စောင်ဖြစ်သော ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီ ပဋိညာဉ်အရ အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (National Unity Consultative Council - NUCC) က ဦးဆောင်ကျင်းပသည့် ညီလာခံတစ်ရပ် ဖြစ်သည်။ တော်လှန်ရေးကာလတလျောက် ပြည်သူ့ညီလာခံကို နှစ်ကြိမ်ကျင်းပခဲ့ပြီးဖြစ်ကာ ပထမအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံကို ၂၀၂၂ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၂၇ ရက်မှ ၂၉ ရက်အထိ ကျင်းပခဲ့ပြီး၊ ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံကို ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၄ ရက်မှ ၉ ရက်အထိ ၅ ရက်တာ ကျင်းပခဲ့သည်။ ပဋိညာဉ်အရ ညီလာခံကို (၆) လ တစ်ကြိမ်ကျင်းပရန် ပြဌာန်းထားသော်လည်း (၂) နှစ်ကျော် ကြာပြီးမှသာ ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံကို ကျင်းပနိုင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံတွင် ညီလာခံကို (၆) လ တစ်ကြိမ်ကျင်းပရန် ထပ်လောင်းအတည်ပြုထားသဖြင့် တတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံကို မကြာမီ ကျင်းပလာနိုင်ဖွယ် ရှိသည်။
စစ်ကိုင်းဒေသအတွင်းရှိ နိုင်ငံရေးအင်အားစုများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် စစ်ကိုင်းဖက်ဒရယ်ယူနစ် ကြားကာလ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ(မူကြမ်း) ရေးဆွဲရေးကော်မရှင်က မူကြမ်းအား တိုင်းဖက်ဒရယ်ယူနစ်လွှတ်တော်သို့ တင်သွင်းလိုက်ပြီဖြစ်ကြောင်း လွှတ်တော်က အောက်တိုဘာ ၂၅ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ကြေညာလိုက်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက နိုင်ငံရေးပြဿနာများကို နိုင်ငံရေးအရ ဖြေရှင်းရန် တိုင်းရင်းသား တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့များ (EROs) နှင့် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့များ (PDFs) ကို ကမ်းလှမ်းသော ကြေညာချက်တစ်စောင်အား စက်တင်ဘာ ၂၆ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်သည်။၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ရက် အကြမ်းဖက်စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းဒုတိယအကြိမ်မြောက်ကမ်းလှမ်းမှုဖြစ်ကာ ၂၀၂၂ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ပထမအကြိမ်အဖြစ်အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုခေါင်းဆောင်ကိုယ်တိုင်ရုပ်မြင်သံကြားမှတစ်ဆင့်ကမ်းလှမ်းခဲ့ဖူးသည်။မတူညီသည့်အချက်မှာ ယခုတစ်ကြိမ်ကမ်းလှမ်းချိန်၌ EROs၊PDFs များ၏စစ်ဆင်ရေးများကြောင့်အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်မှစစ်စခန်းများ၊ စစ်ဌာနချုပ်များအပြင်မြို့များကိုပါ လက်လွှတ်နေရချိန်ဖြစ်သည်။
မန္တလေးဒေသ ကြားကာလ နိုင်ငံရေးအစီအမံ ဖော်ထုတ်မှုဆိုင်ရာ ချိတ်ဆက်ညှိနှိုင်းရေးနှင့် မူကြမ်းရေးဆွဲရေး လုပ်ငန်းကော်မတီအား အစုအဖွဲ့ ခြောက်ခုဖြင့် ဖွဲ့စည်းကြောင်း မန္တလေးတိုင်းလွှတ်တော်ကအောက်တိုဘာ ၈ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ "နိုင်ငံရေးပြဿနာအား နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းဖြင့် ဖြေရှင်းရန် ဖိတ်ခေါ်ခြင်း"မှာ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်(PDF) များ သပ်လျှိုဖြိုခွဲရန်နှင့် နိုင်ငံတကာ အမြင်ကောင်းစေရန်အတွက် အားထုတ်မှုသာ ဖြစ်ပြီး ဟန်ပြသပ်သပ်သာ ဖြစ်သည့်အတွက် ပြတ်ပြတ်သားသား ပယ်ချကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) နှင့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) တို့က အောက်တိုဘာ ၁ ရက်တွင် ပူးတွဲထုတ်ပြန်လိုက်သည်။.
တောင်တရုတ်ပင်လယ် အခြေပြု တိုက်ခတ်ခဲ့သည့် ရာဂီ တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်းကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ၌ လျှပ်တပြတ် ရေကြီးရေလျှံမှု ဖြစ်ပွားခဲ့မှုသည် နိုင်ငံအတွင်း လူထုအပေါ် သက်ရောက်မှု ကြီးမားခဲ့သည်။ ယင်း ရေကြီးရေလျှံမှုသည် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်က ၎င်းတို့ ထိန်းချုပ်မှုအောက်ရှိ ဆည်များအား လူထုအား အသိမပေးဘဲ ဖောက်ချခြင်း၊ မိုးလေဝသဆိုင်ရာသတင်း ထုတ်ပြန်မှုအားနည်းခြင်းများကြောင့် ဝေဖန်မှုများ ရှိခဲ့သည်။
ပြည်သူ့ညီလာခံ တစ်ခုနှင့် တစ်ခုအကြား ပြည်သူများ ပါဝင်သည့် သတင်းအချက်အလက် ဖလှယ်ခြင်း၊ မေးမြန်းဖြေကြားခြင်း၊ အပြန်အလှန် ဆွေးနွေးခြင်းများ ဆောင်ရွက်ရမည့် TownHall Meeting အစီအစဉ်အား နိုင်ငံရေးလုပ်ငန်းစဉ်များ၊ အရေးပေါ် တုံ့ပြန်မှုဆိုင်ရာ အစီအစဉ်များ ပြုလုပ်နေရသည့်အတွက် မလုပ်ဆောင်နိုင်မှုအပေါ် မေတ္တာရပ်ခံတောင်းပန်ကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) က စက်တင်ဘာ ၂၇ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
နွေဦးတော်လှန်ရေး၌ ပါဝင်နေကြသည့် မွန်လူငယ်များ၏ နိုင်ငံရေး တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုအား စက်တင်ဘာလအတွင်းက ပြုလုပ်ပြီးနောက် အာဏာရှင်စနစ် ဆန့်ကျင်ရေး၊ ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေး ဘုံရည်မှန်းချက်များ အောင်မြင်စေရေးအတွက် အချက်လေးချက်ပါ ဘုံသဘောတူညီချက်အား စက်တင်ဘာ ၂၀ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ပြည်နယ်အားကောင်းရေးမှ ပြည်ထောင်စု အားကောင်းရေး (Bottom-up Federalism) နှင့် ပတ်သက်သည့် အနာဂတ် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပြည်ထောင်စုတည်ဆောက်ရေးဆိုင်ရာ သဘောထားအား ပြည်နယ်အခြေပြု တိုင်းရင်းသားခုခံတော်လှန်ရေး အဖွဲ့အစည်းနှင့် ပြည်နယ်/လူမျိုးကိုယ်စားပြုကောင်စီရှစ်ခု၊ အမျိုးသမီးများအဖွဲ့ချုပ် (မြန်မာနိုင်ငံ) (WLB) တို့က စက်တင်ဘာ ၁၉ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
စစ်မှန်သည့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် ရရှိရေးဟူသည့် နိုင်ငံရေးရပ်တည်ချက်ကို လုံးဝပြောင်းလဲမည် မဟုတ်ဘဲ နိုင်ငံတော်မှ ခွဲထွက်ခြင်း၊ နိုင်ငံတော်အာဏာ လုယူခြင်း၊ လွတ်လပ်ရေး ရယူပြီး နိုင်ငံတော်သစ် ထူထောင်ခြင်းများကို လုံးဝပြုလုပ်မည် မဟုတ်ကြောင်း မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA)(ကိုးကန့်) စစ်ရေးကော်မတီက"လတ်တလော နိုင်ငံတော်အခြေအနေနှင့် ပတ်သက်၍ ရပ်တည်ချက်ထုတ်ပြန်ခြင်း" အမည်ဖြင့် စက်တင်ဘာ၄ ရက် ရက်စွဲဖြင့် ထုတ်ပြန်ထားသည်။
ကော်သူးလေဒေသအတွင်းရှိ ကလေးငယ်များအားလုံး ပညာသင်ကြားခွင့်ကို အသိအမှတ်ပြုကာ ကျောင်းသား/သူ၊ ဆရာများနှင့် ကျောင်းများ ဘေးကင်းစိတ်ချလုံခြုံရေးနှင့် ကျန်းမာရေးအတွက် "ကော်သူးလေတွင်းရှိကျောင်းများ ဘေးကင်းမှုဆိုင်ရာ ကြေညာစာတမ်း" အား ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး(KNU) က စက်တင်ဘာ ၉ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အာရက္ခတပ်တော် (AA) က စစ်သုံ့ပန်းများအား ထိန်းသိမ်းထားသည့် ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ပေါက်တောမြို့နယ်၊ ရှင်ရွာကျေးရွာနှင့် မောင်တောမြို့နယ်၊ လေးမိုင်(နခခ– ၂) စခန်းတို့အား အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက စက်တင်ဘာ ၈ ရက်နှင့် ၉ ရက်တို့တွင် လေကြောင်းမှ တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် စစ်သုံ့ပန်းနှင့် အရပ်သားအကျဉ်းသား ၆၇ ဦးကျော် သေဆုံးခဲ့သည်။
ရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း၊ ထုန်းမောင်းဒေသ၊ နမ့်ခမ်းမြို့တွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်က အရပ်သားများအား ပစ်မှတ်ထား၍ လူနေရပ်ကွက်အတွင်း ဖျက်အားပြင်းဗုံးနှစ်လုံးဖြင့် ကြဲချတိုက်ခိုက်မှုကြောင့်ကလေးသူငယ် ကိုးဦးထက်မနည်း သေဆုံးကာ ခုနစ်ဦးထက်မနည်း ဒဏ်ရာရရှိမှုနှင့် ပတ်သက်၍ ပြင်းထန်စွာ ဆန့်ကျင် ရှုတ်ချကန့်ကွက်ကြောင်း ရန်ကုန်သျှမ်းလူငယ်များ (Tai Youth Yangon) က စက်တင်ဘာ ၆ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ကရင်နီပြည်နယ်အတွင်း လူမှုဘဝ လုံခြုံကာ မျှတစွာ ရှင်သန်ရပ်တည်ခွင့်ရှိစေရေးအတွက် မူးယစ်ဆေး၊ တော်လှန်ရေးနှင့် လူမှုကျင့်ဝတ် မညီသောလုပ်ငန်းများ၊ တရားမဝင် လက်နက်ကိုင်ဆောင်မှုနှင့် ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားမှု၊ မြေပြင်နှင့် အွန်လိုင်းလောင်းကစားလုပ်ငန်း စသည့် ကဏ္ဍလေးခုအား ကရင်နီပြည် တော်လှန်ရေးတပ်ပေါင်းစုံ (စစ်ဦးစီးအဖွဲ့) နှင့် ပူးပေါင်းကာ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးစီမံချက် ချမှတ်၍ တားမြစ်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ကရင်နီပြည် ကြားကာလအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ (IEC) က ကြေညာချက်အမှတ် (၃/၂၀၂၄) ဖြင့် စက်တင်ဘာ ၄ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက စစ်မှု မထမ်းမနေရ ဥပဒေပြဌာန်းခြင်း၊ ပြည်သူ့လုံခြုံရေးနှင့် အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေး ဗဟိုကြီးကြပ်ကွပ်ကဲမှုအဖွဲ့ ဖွဲ့စည်းကာ အသက် ၆၅ နှစ်အထိ သက်ကြီးပိုင်းများကိုပါ အတင်းအဓမ္မ စစ်သားစုဆောင်းခြင်းမှာ တိုင်းပြည်နှင့် ပြည်သူတစ်ရပ်လုံးအား လူသားဒိုင်းသဖွယ် အသုံးပြုရန်ကြိုးပမ်းခြင်းသာ ဖြစ်ပြီး နည်းလမ်းပေါင်းစုံဖြင့် ပြတ်သားစွာ ခုခံတော်လှန်၊ ဆန့်ကျင်ရန် တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) က စက်တင်ဘာ ၃ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
စစ်ကိုင်းတိုင်း(ဖက်ဒရယ်ယူနစ်) အတွင်း နိုင်ငံ့အခြေအနေများကြောင့် နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ တည်ငြိမ်စွာ ရပ်တည်၊ လည်ပတ်နိုင်ရေး၌ စိန်ခေါ်မှုများရှိနေသော်လည်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအနေဖြင့် စစ်ရာဇဝတ်မှုများစွာ ကျူးလွန်ထားသည့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုနှင့် အကျိုးတူပူးပေါင်းနေခြင်းအား ရပ်တန့်ကာ စစ်ကိုင်းပြည်သူ့ဆန္ဒနှင့် အကျိုးစီးပွားကိုသာ အလေးထား၊ လက်တွဲလုပ်ကိုင်စေလိုကြောင်း စစ်ကိုင်းဖိုရမ် ဖြစ်မြောက်ရေးအဖွဲ့က သြဂုတ် ၃၁ ရက်တွင် သဘောထား ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ကြားကာလ ဥပဒေပြုရေးကော်မတီအား ကရင်နီပြည်နယ် ကြားကာလလွှတ်တော် (Karenni State InterimParliament - KSPI) အဖြစ် ပြောင်းလဲရပ်တည် လည်ပတ်မှု တစ်နှစ်ပြည့်အစီရင်ခံစာအား သြဂုတ် ၂၄ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
မွန်ပြည် ကိုယ်စားပြု တိုက်ပွဲဝင်နေကြသည့် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများ အားလုံး နိုင်ငံရေးနှင့် စစ်ရေး၌ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကာ ဗဟာဗျူဟာကျ လှုပ်ရှား၍ မွန်ပြည်အစိုးရ တည်ထောင်မည်ဖြစ်ကြောင်း သြဂုတ် ၁၉ ရက်တွင် ကျရောက်သည့် မွန်တော်လှန်ရေး (၇၇) နှစ်မြောက် အထိမ်းအမှတ် ထုတ်ပြန်ချက်မှ တဆင့် ရာမညဖက်ဒရယ်အင်အားစုသစ် (New Rehmonnya Federated Force- NRFF) က ထုတ်ပြန်ကြေညာလိုက်သည်။
နိုင်ငံအတွင်း ဖြစ်တည်နေသည့် လက်ရှိ နိုင်ငံရေး၊ စစ်ရေး အခြေအနေများအပေါ် သုံးသပ်မှုနှင့်အတူ ဒုတိယမြောက် ပြည်သူ့ညီလာခံက ဆုံးဖြတ်ထားသည့် ဆုံးဖြတ်ချက် (၃) ရပ်၊ အကြံပြု တိုက်တွန်းချက် (၂၁) ရပ်နှင့် ပတ်သက်သည့် နောက်ဆက်တွဲဆောင်ရွက်နေမှုများနှင့် ပတ်သက်သည့် ထုတ်ပြန်ချက်အား အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) က သြဂုတ် ၁၆ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
လူမျိုးပေါင်းစုံ အထွေထွေသပိတ်ကော်မတီ (GSCN) ၏ ဒုတိယအကြိမ် ညီလာခံအား လူမျိုးစု ၁၉ ခုမှ ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် လေ့လာသူ စုစုပေါင်း ၅၃ ဦးဖြင့် ပြုလုပ်ပြီးနောက် ကော်မတီအမည်အား"လူမျိုးပေါင်းစုံမျိုးဆက်များ သွေးစည်းညီညွတ်ရေး မဟာမိတ်အင်အားစု" (Generation’s Solidarity Coalition of Nationalities – GSCN) အဖြစ် ပြောင်းလဲကြောင်း ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အရှေ့မြောက်တိုင်း စစ်ဌာနချုပ်အား နိုင်ငံအတွင်း ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ လှုပ်ရှားမှုများအား ပိုမိုထိရောက်စွာ ကိုင်တွယ်နိုင်ရေးအတွက် ၁၉၆၁ ခုနှစ်က တောင်ကြီးမြို့တွင် ဖွဲ့စည်းသည့် အရှေ့ပိုင်းတိုင်း စစ်ဌာနချုပ်မှ ၁၉၇၂ ခုနှစ် ဇူလိုင် ၂၇ ရက်တွင် ခွဲထုတ်ကာ လားရှိုးမြို့အခြေပြု ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ၁၉၄၉ ခုနှစ်က မေမြို့ (ဝါ) ပြင်ဦးလွင်အခြေစိုက် မြောက်ပိုင်းတိုင်းစစ်ဌာနချုပ်အား ကရင်အမျိုးသား ကာကွယ်ရေးတပ် (KNDO) က တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည့် ဖြစ်စဉ်နောက်ပိုင်း “ရမခ တိုင်းစစ်ဌာနချုပ်” သည် ၇၅ နှစ်တာကာလအတွင်း အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုဘက်မှ ပထမဦးဆုံး ကျဆုံး လက်လွှတ်လိုက်သည့် တိုင်းစစ် ဌာနချုပ်အဖြစ် မှတ်တမ်းဝင်ထားသည်။
ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မောင်တောမြို့၊ အမှတ် (၈)ရပ်ကွက်၊ ကညင်တန်းရွာတွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုနှင့် ၎င်းတို့ လက်နက်တပ်ဆင်ပေးထားသည့် မူဆလင်အချို့က လူသားဒိုင်းကာအဖြစ် ပိတ်လှောင်ထားသည့် ဒေသခံပြည်သူ ၅၀၀ ခန့်အား သြဂုတ် ၈ ရက် ညနေပိုင်းက လုံခြုံရာနေရာသို့ ကယ်ထုတ်ခဲ့သည့် ရုပ်သံမှတ်တမ်းဖိုင်အား အာရက္ခတပ်တော် (ULA/AA) ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်း၊ လားရှိုးမြို့အထိုင် အရှေ့မြောက်တိုင်း စစ်ဌာနချုပ် (ရမခ) အား သြဂုတ် ၃ ရက် နေ့လယ်ပိုင်းတွင် အပြီးသတ် သိမ်းပိုက်နိုင်ပြီဖြစ်ကြောင်း ကိုးကန့်တပ်မတော် (MNDAA) က ဓာတ်ပုံများနှင့်တကွ ထုတ်ပြန်အတည်ပြုထားသည်ဟု သတင်းမီဒီယာများက ဖော်ပြကြသည်။
မကွေးတိုင်း၊ ဂန့်ဂေါမြို့နယ်၊ ကျွန်းဒတ်ကျေးရွာနေ ဦးဆန်းလွင်အား မူးယစ်ဆေး သံသယမှုဖြင့် မြို့နယ် ပြည်သူ့လုံခြုံရေးအဖွဲ့ (ပလဖ) က ဇူလိုင် ၁၇ ရက် နံနက်ပိုင်းတွင် ဖမ်းဆီးပြီးနောက် ညနေပိုင်းတွင် မိသားစုအား အလောင်းလာရောက်ထုတ်ယူခိုင်းမှုနှင့် ပတ်သက်၍ အသက်သေဆုံးသည်အထိ ရိုက်နှက်မှုနှင့် မိသားစုဝင်များအား အမှုကျေအေးရန် ကြိုးစားနေမှုများအား ပြင်းထန်စွာ ကန့်ကွက်ရှုံချကြောင်း ဒေသအခြေပြု အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းနှင့် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများက ဇူလိုင် ၂၇ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ရှမ်းပြည်နယ် မြောက်ပိုင်း အပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံအနှံ့ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားမှုများကြောင့် ပြည်သူ့အကျိုးစီးပွား ထိခိုက်မှု နလန်ပြန်ထူရေးနှင့် နေရပ်ပြန်နိုင်ရေးအတွက် ပြဿနာများအား တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှု အပါအဝင်ငြိမ်းချမ်းသော နည်းလမ်းမျိုးစုံဖြင့် ဖြေရှင်းသွားစေလိုကြောင်း "ဝ" ပြည် သွေးစည်းညီညွတ်ရေးပါတီ (UWSP) ဗဟိုကော်မတီက ဇူလိုင် ၂၉ ရက်တွင် မြန်မာ၊ တရုတ် နှစ်ဘာသာဖြင့် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု အရှေ့မြောက်တိုင်းစစ်ဌာနချုပ် အထိုင် လားရှိုးမြို့အား ၂၃ ရက်ကြာ တိုက်ခိုက်ပြီးနောက် လုံးဝလွတ်မြောက်သွားပြီဖြစ်ကာ မြို့အုပ်ချုပ်ရေး၊ လုံခြုံရေး၊ ကာကွယ်ရေးအတွက် လားရှိုးဧရိယာ စစ်ရေးအုပ်ချုပ်ရေးကော်မတီအား ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်လိုက်ပြီဖြစ်ကြောင်း မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) က ဇူလိုင် ၂၅ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
မန္တလေးဒေသတွင် လက်ရှိ တော်လှန်ရေးကာလ (ကြားကာလ) အတွက် ဖြစ်သင့်ဖြစ်ထိုက်သည့် ကြားကာလ နိုင်ငံရေးအစီအမံ (Interim Political Arrangement) တစ်ရပ် ပြင်ဆင်ဖော်ထုတ်ရေး လုပ်ငန်းစဉ်အားမန္တလေးတိုင်း လွှတ်တော်ကိုယ်စားပြု ကော်မတီ (CRMH) နှင့် မန္တလေးဒေသ တော်လှန်ရေးအင်အားစုများက ဇူလိုင် ၁၂ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
မွန်ဒေသ၌ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီမှ ဇွန်လအထိ ခြောက်လတာအတွင်း ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ပြည်သူများ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှုဖြစ်စဉ်များ စုစည်းမှတ်တမ်းထားသည့်"မွန်ဒေသ ၆ လတာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှု အစီရင်ခံစာ" အား ရာမည ဖက်ဒရယ်အင်အားစုသစ် (NewRehmonnya Federated Force – NRFF) က ထုတ်ဝေသည့် လဂွန်းအိမ်စာစဉ်က ဇူလိုင် ၁၂ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ ပြည်သူကို ရန်သူအဖြစ် ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ရေးမူဝါဒကြောင့် နွေဦးတော်လှန်ရေး သုံးနှစ်တာကျော်ကာလအတွင်း စစ်ကိုင်းတိုင်း လူဦးရေ၏ ၂၂ ဒသမ ၄ ရာခိုင်နှုန်းခန့်မှာ စစ်ရှောင်အဖြစ် နေထိုင်နေရကာ နေအိမ်ပေါင်း ၅၃,၀၀၀ ကျော် မီးရှို့ခံထားရကြောင်း ဇူလိုင် ၁၁ ရက်က စစ်ကိုင်းဖိုရမ်ဖြစ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ - “စစ်ကိုင်းပြည်သူဖေးမကူ ကွန်ရက်"၏ တစ်နှစ်ပြည့် ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်၌ ဖော်ပြထားသည်။
စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ ဝက်လက်မြို့နယ်၊ စိုင်နိုင်ကြီးကျေးရွာတွင် ဗမာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ကျောင်းသားသမဂ္ဂများအဖွဲ့ချုပ် (ဗကသ) မှ အသက် ၁၆ နှစ်အရွယ် ရဲဘော်မြင့်မြတ်ဦး ဇူလိုင် ၈ ရက်က သတ်ဖြတ်ခံရမှုနှင့် ပတ်သက်၍ တရားမျှတမှု ပြန်လည်ရှာဖွေရန်နှင့် ပြစ်မှုကျူးလွန်သူများအား ထိုက်သင့်သည့် ပြစ်ဒဏ်များ ချမှတ် အရေးယူပေးရန် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများက အိတ်ဖွင့်ပေးစာနှင့် သဘောထားကြေညာချက်များ ထုတ်ပြန်ထားသည်။
စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ ပုလဲမြို့နယ်အတွင်းရှိ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ(NUG) ၊ ပညာရေးဝန်ကြီးဌာနက ဖွင့်လှစ်ထားသည့် အခြေခံပညာကျောင်းများ၏ ကျောင်းဝင်ခွင့်လျှောက်ထားသူများ လိုက်နာရမည့်စည်းကမ်းချက်များ၌ လွတ်လပ်စွာပြောဆိုခွင့်၊ အသင်းအဖွဲ့၌ ပါဝင်ခွင့် ကန့်သတ်ချက်များပါရှိကာ "လူတိုင်းလွတ်လပ်စွာ ပညာသင်ကြားခွင့်ရှိသည်" ဆိုသည့် အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးအား ချိုးဖောက်ရာ ရောက်သည့်အတွက် ပုလဲမြို့နယ် ကျောင်းသားသမဂ္ဂ(ဗကသများအဖွဲ့ချုပ်) နှင့်ဒေသခံ ပြည်သူများက ဇွန် ၃၀ ရက်တွင် ကျောင်းအာဏာပိုင်နှင့် NUG ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်ခံ "ပ"သုံးလုံးအဖွဲ့အား ကန့်ကွက်ဆန္ဒထုတ်ဖော်ခဲ့သည်။
၁၀:၂၇ စစ်ဆင်ရေး ဒုတိယလှိုင်းအဖြစ် မဟာမိတ်ညီနောင်သုံးဖွဲ့နှင့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုအကြား ရှမ်းမြောက်ဒေသ၌ တိုက်ပွဲများ ပြန်လည်ဖြစ်ပွားနေပြီ ဖြစ်ရာ တအာင်းအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (TNLA) နှင့်အတူ မဟာမိတ်ညီနောင်များနှင့်လက်တွဲ၍ စစ်ဆင်ရေးဖော်ဆောင်မှုများ၌ ပါဝင်သွားမည် ဖြစ်ကြောင်းရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း မဟာမိတ်တပ်ရင်း (NorthernShan State Alliance Army – NSSAA) က ဇွန် ၂၅ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မောင်တောမြို့နယ်၊ ဝေသာလီကျေးရွာရှိ World Food Programme – WFP ဂိုဒေါင်နှင့် လူနေအိမ်အချို့အား အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုနှင့် ၎င်းတို့ သင်တန်းပေးထားသည့် လက်နက်ကိုင် မူဆလင်များက ဇွန် ၂၁ ရက်၊ ညနေ (၅)နာရီအချိန်ခန့်တွင် မီးရှို့ဖျက်ဆီးခဲ့သည်ဆိုသည့် ရုပ်သံဖိုင်အား အာရက္ခတပ်တော် (AA) က ဇွန် ၂၅ ရက် ညနေပိုင်းတွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုက အသက်သွင်းလိုက်သည့် မတရားစစ်မှုထမ်းဥပဒေ၌ အသက် (၁၈) နှစ်မှ (၃၅) နှစ်အတွင်း အမျိုးသမီးများ စစ်မှုထမ်းရမည်ဟု ပါရှိကာ ယင်းနောက်ဆက်တွဲ သက်ရောက်မှုများနှင့် ပတ်သက်၍ ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်း၊ မန္တလေး၊ စစ်ကိုင်း၊ ရန်ကုန်နှင့် ဧရာဝတီတိုင်းမှ အမျိုးသမီးများအား မေးမြန်းကာ လေ့လာသုံးသပ်ထားသည့် "မတရားစစ်မှုထမ်းဥပဒေများနှင့် အမျိုးသမီးများအပေါ်သက်ရောက်မှုများ"စစ်တမ်းအား မြန်မာအမျိုးသမီးသမဂ္ဂ (BWU) က ဇွန် ၁၉ ရက်တွင် အင်္ဂလိပ်၊ မြန်မာ နှစ်ဘာသာဖြင့်ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီပဋိညာဉ်နှင့် ဆက်စပ်သည့် အလုပ်ရုံဆွေးနွေးပွဲတစ်ရပ်အား တအာင်းနိုင်ငံရေ အတိုင်ပင်ခံကော်မတီ (TPCC) က ဦးဆောင်၍ မေ ၂၀ ရက်က မိုင်းငေါ့မြို့နယ်တွင် မိဘပြည်သူ ၁၇၅ ဦးဖြင့် ပြုလုပ်၊ ဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။
၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ မေလ ၁၃-၁၅ ရက်အတွင်း ကျင်းပခဲ့သော ပထမအကြိမ် သျှမ်းလူငယ်ညီလာခံတွင် သျှမ်းကျောင်းသား သမဂ္ဂမှ တင်သွင်းသည့် မူဝါဒ အကြံပြုစာတမ်းကို ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၉ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန် ခဲ့သည်။ အဆိုပါ မူဝါဒ အကြံပြုစာတမ်းတွင် အဖွဲ့အစည်းမိတ်ဆက်၊ နောက်ခံ အကြောင်းအရာ၊ ပညာရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ တော်လှန်ရေးနှင့် ပတ်သက်သော အကြံပြုလိုသော မူဝါဒများနှင့် အဆိုပြုချက်များပါဝင်သော အခန်းကဏ္ဍများ၊ သီးခြားအကြံပြုချက်များနှင့် အနှစ်ချုပ်တို့ ပါဝင်သည်။
ရခိုင်ပြည်နယ်၊ စစ်တွေမြို့နယ်၊ ဆက်ရိုးကျရပ်ကွက် (ဗျိုင်းဖြူရွာ) တွင် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု၏ စစ်တွေ ဒကစ လက်အောက်ခံ တပ်ရင်းတပ်ဖွဲ့များက မေ ၂၉ ရက်တွင် အလုံးအရင်းဖြင့် ဝင်ရောက်စီးနင်းပြီးနောက်အမျိုးသား ၄၈ ဦး၊ အမျိုးသမီးငါးဦး၊ စုစုပေါင်း ၅၃ ဦးအားရက်စက်စွာ သတ်ဖြတ်ခဲ့မှုအပေါ် ပြင်းထန်စွာ ရှုံ့ချကြောင်းနှင့် ကျူးလွန်သူများအား အပြစ်ပေးအရေးယူနိုင်ရေးအတွက် ကုလသမဂ္ဂအပါအဝင် ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပရှိ အင်အားစုအားလုံးနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ကြောင်း ရခိုင်ပြည်လုံးဆိုင်ရာ ကျောင်းသားနှင့် လူငယ်များအစည်းအရုံး(AASYC) က ဇွန် ၄ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ပိုမိုကျယ်ပြန့်လာသောAA ၏ နယ်မြေစိုးမိုးမှု ၂၀၂၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၁၃ ရက်မှစ၍ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း အာရက္ခတပ်တော် (AA) နှင့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စုအကြား တကျော့ပြန်တိုက်ပွဲများ ပြန်လည် ဖြစ်ပွားလာသည်။ တိုက်ပွဲများအတွင်း ဘူးသီးတောင်၊ ပေါက်တော၊ မင်းပြား၊ မြောက်ဦး၊ ကျောက်တော်၊ ပုဏ္ဏားကျွန်း၊ ရသေ့တောင်၊ မြေပုံ၊ ရမ်းဗြဲ အပါအဝင် ချင်းပြည်နယ်၊ ပလက်ဝအထိ မြို့နယ် ဆယ်ခု အထိ AA က သိမ်းပိုက်ထားနိုင်ကာ ကျန်ပြည်နယ်တွင်း မြို့နယ်များ၌လည်း တိုက်ပွဲများ ဆက်လက် ပြင်းထန်လျက် ရှိသည်။
တိုင်းအဆင့် စုဖွဲ့မှုတစ်ခု ပေါ်ပေါက်ရေးကို ဦးတည်သည့် စစ်ကိုင်းဖိုရမ်၏ တစ်နှစ်ပြည့် လူထုသို့အစီရင်ခံစာအား ဖိုရမ်ဖြစ်မြောက်ရေးအဖွဲ့က ဇွန် ၂ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့ရာ နိုင်ငံရေး၊ စစ်ရေး၊ မဟာမိတ်ဆက်ဆံရေး၊ လူမျိုးစုရေး၊ စစ်ရှောင်ပြည်သူအရေးများနှင့် ပတ်သက်သည့် ရပ်တည်ချက်နှင့် ရှေ့လုပ်ငန်းစဉ်များကိုပါ ဖော်ပြထားသည်။
တော်လှန်သော အင်အားစုများဖြင့် စစ်ကိုင်းဒေသတော်လှန်ရေး ရှေ့ခြေတစ်လှမ်း တက်နိုင်ရေး၊ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပဋိဉာဉ်ပါ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်နှင့် တန်းတူညီမျှရေး အခွင့်အလမ်းများ စစ်ကိုင်းတိုင်းသားများရရှိရေး၊ တိုင်းအတွင်း နိုင်ငံရေးအစုအဖွဲ့တစ်ရပ် ပေါ်ပေါက်ရေး ဦးတည်ချက်ဖြင့် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် ဖိုရမ်တစ်နှစ်ပြည့်အဖြစ် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့သောလုပ်ငန်းစဉ် သုံးရပ်အား စစ်ကိုင်ဖိုရမ်ဖြစ်မြောက်ရေးအဖွဲ့က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
မွန်ပြည် (နယ်) တွင် အာဏာသုံးရပ် ကျင့်သုံးရေးအတွက် ကောင်စီ ဒုတိယအကြိမ်ညီလာခံအပြီးတွင် အုပ်ချုပ်ရေးကော်မတီအား ကော်မတီ ဥက္ကဌ၊ ဌာနမှူးကြီးကိုးဦး၊ စုစုပေါင်း ၁၀ ဦးတို့ဖြင့် ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်းလိုက်ကြောင်းမေ ၂၇ ရက်တွင် အမိန့်ထုတ်ပြန်ချက် ၁/၂၀၂၄ ဖြင့် မွန်ပြည်ဖက်ဒရယ်ကောင်စီ (MNFC) က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ကရင်နီ ကြားကာလအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ (IEC) အား ပြည်နယ် ကြားကာလအစိုးရအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုကြောင်း၊ ပြည်နယ်လူထု၏ ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ လူမှုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် လူမှုစီးပွားကဏ္ဍများ၌ IEC နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်မည့် လမ်းကြောင်းများ ဆွေးနွေးဖော်ထုတ် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သွားမည် ဖြစ်ကြောင်းနှင့် လူထုအရေးကိစ္စ ဆောင်ရွက်ရာ၌ ပြည်တွင်းနယ်စပ်ရှိ အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများ၊ နိုင်ငံတကာရောက် ကရင်နီအင်အားစုများအကြား ဆက်စပ်ဆောင်ရွက်မှုနှင့် အားကောင်းသော ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ တိုးမြှင့်လုပ်ကိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်း ကရင်နီအရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများ၏ရပ်တည်ချက်သဘောထားအား မေ၂၀ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
ကရင်အမျိုးသား အစည်းအရုံး (KNU) အုပ်ချုပ်မှုနယ်မြေအတွင်း ကျင့်သုံးမည့် အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့ရေးရာစီမံခန့်ခွဲရေး လက်စွဲဆိုင်ရာ "မဲ့ဝါးကလိုးကြေညာစာတမ်း" အား မြို့နယ် ၂၇ မြို့နယ်မှ မြို့နယ်ဥက္ကဌနှင့်မြို့နယ်ခေါင်းဆောင်များ စည်းလုံးညီညွတ်စွာ ကတိကဝတ်ပြုပြီးနောက် မေ ၁၂ ရက်တွင် KNU ဗဟိုဌာနချုပ်က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
မြန်မာနိုင်ငံ၌ တစ်နိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာဖြင့် ဖြစ်ပွားနေသည့် ပြင်းထန်သော ပဋိပက္ခများအတွင်း အရပ်သား သုံးသန်းကျော် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ ဖြစ်နေရကာ ယင်းမှာ ဆိုးရွားသည့် သမိုင်းမှတ်တိုင်တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း ကုလသမဂ္ဂ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု ညှိနှိုင်းရေးမှူးရုံး၏ ထုတ်ပြန်ချက်ကို ကိုးကား၍ ကုလသမဂ္ဂရုံး (မြန်မာ) ကမေ ၄ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
သတင်းမီဒီယာများ၏ လွတ်လပ်စွာ ရပ်တည်ပိုင်ခွင့်၊ သတင်းရယူပိုင်ခွင့်၊ သတင်းတင်ပြပိုင်ခွင့်တို့အား အကာအကွယ်ပေးရမည်ဟု ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပဋိညာဉ် အစိတ်အပိုင်း (၁)၊ပုဒ်မ (၄၂) တွင် ပြဌာန်းထားသည့် အခြေခံမူဝါဒနှင့်အညီ အချက် ရှစ်ချက်ပါသည့် "စာနယ်ဇင်းလွတ်လပ်ခွင့်နှင့် သတင်းမီဒီယာဆိုင်ရာ သဘောထားရပ်တည်ချက်" အား အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) က မေ ၃ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) စတင်ဖွဲ့စည်းခြင်း သုံးနှစ်ပြည့်အဖြစ် နိုင်ငံရေး၊ နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေး၊ စစ်ရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေး၊ ဘဏ္ဍာရေးနှင့် လူထုဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ ကဏ္ဍခြောက်ရပ်နှင့် ပတ်သက်သည့်လုပ်ဆောင်နေမှု အခြေအနေများအား ဧပြီ ၃၀ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ကြေညာလိုက်သည်။
ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ် ကုန်သွယ်ရေးမြို့ဖြစ်သည့် မြဝတီမြို့နှင့် အနီးတဝိုက်၌ တော်လှန်ရေးအင်အားစုများနှင့် အကြမ်းဖက်စစ်အုပ်စု အကြား တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားလျက်ရှိရာ စစ်အုပ်စုဘက်မှ အရပ်သားများကိုပါပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်သည့်အတွက် ထိုင်းနိုင်ငံဘက်သို့ ထွက်ပြေးလာကြရသော မြန်မာစစ်ရှောင်များ ပိုများလာမည် ဖြစ်သည့်အတွက် ကူညီထောက်ပံ့ပေးရန် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) က ဧပြီ ၂၁ ရက်တွင် ထိုင်းအစိုးရထံ မေတ္တာရပ်ခံစာပေးပို့ထားသည်။
အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) ဦးဆောင်၍ ဧပြီ ၄ ရက်မှ ၉ ရက်အတွင်း ငါးရက်တာ ပြုလုပ်သည့် ဒုတိယအကြိမ် ပြည်သူ့ညီလာခံ၌ ဒေသန္တရအုပ်ချုပ်ရေးနှင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး၊အကြမ်းဖက်စစ်တပ်၏ တရားမဝင် ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေကိစ္စ၊ မြန်မာနိုင်ငံသားဥပဒေ (၁၉၈၂) နှင့်ပတ်သက်သည့် ဆုံးဖြတ်ချက်သုံးရပ်အား အတည်ပြု ဆုံးဖြတ်နိုင်ခဲ့ကြောင်း NUCC က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် နိုင်ငံရေး တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုလမ်းကြောင်း ပိတ်ဆို့သွားပြီ ဖြစ်ကာ မိမိတို့ မျှော်မှန်းသည့် ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့် အပြည့်အဝရှိသည့် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စု ဖော်ဆောင်ရေးအတွက် အရေးပါသည့် နိုင်ငံရေးရပ်တည်ချက်အားမွန်ပြည်သစ်ပါတီ(စစ်အာဏာရှင်တိုက်ဖျက်ရေး)- New Mon State Party – AD က ဧပြီ ၁ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ– NUG လက်အောက်ရှိ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးအဖွဲ့အစည်းများ အားလုံး လိုက်နာရမည် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာကျင့်ဝတ်အား မတ် ၂၂ ရက်က ယာယီသမ္မတ ဒူဝါလရှီးလ လက်မှတ်ရေးထိုး ထုတ်ပြန်လိုက်ကာ လိုက်နာမှုမရှိသူအား တည်ဆဲဥပဒေများအရ ထိရောက်စွာအရေးယူမည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။
ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီပဋိဉာဉ်အရ ဖက်ဒရယ်ယူနစ်တစ်ရပ်အဖြစ် ရပ်တည်နိုင်ရေးအတွက် ဒုတိယအကြိမ် ညီလာခံအား ဖေဖော်ဝါရီ ၂၈ နှင့် ၂၉ ရက်တို့တွင် ပြုလုပ်ပြီးနောက် မွန်ပြည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (သုညမူကြမ်း) အား အတည်ပြုနိုင်ခဲ့ကြောင်း မွန်ပြည်ဖက်ဒရယ်ကောင်စီ -MSFC က ဖေဖော်ဝါရီ ၂၉ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်သည်။
အာဏာရှင်စနစ် ပပျောက်ရေး၊ ဒီမိုကရေစီ အခွင့်အရေးနှင့် အခြေခံ လူ့အခွင့်အရေးကို အာမခံသည့် ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စုအဖြစ် ခိုင်မာအောင် တည်ဆောက်ရေးအတွက် အနာဂတ် ပြည်ထောင်စုတွင် ကျင့်သုံးနိုင်မည့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတစ်ရပ်အား တိုင်းရင်းသားပေါင်းစုံ စုပေါင်းပါဝင်သည့် ဖက်ဒရယ်ဖော်ဆောင်ရေး ပြည်သူ့ကိုယ်စားလှယ်များကော်မတီ (People’s Representative Committee for Federal – PRCF) က ဖေဖော်ဝါရီ ၁၂ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
၂၀၂၄ခုနှစ်အတွင်း အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလဆိုင်ရာ အစီအမံများနှင့် အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတို့အား အမြန်ဆုံး ပြီးမြောက်အောင် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) က ဇန်နဝါရီ ၁ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်သည့် "နွေဦးတော်လှန်ရေး သုံးနှစ်ပြည့် နိုင်ငံရေးသဘောထား ကြေညာချက်" ၌ ထည့်သွင်း ဖော်ပြထားသည်။
ချင်းပြည် (Chinland) ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ အခန်း (၉) နှင့် ပုဒ်မ – ၃၂ (က) အရ ချင်းပြည် (Chinland) အစိုးရအဖွဲ့အား အစိုးရအဖွဲ့၊ ရှေ့နေချုပ်၊ တရားလွှတ်တော်ချုပ်၊ စာရင်းစစ်ချုပ်များဖြင့် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်တွင် ဖွဲ့စည်းလိုက်ပြီ ဖြစ်ကြောင်း Chinland Council က ထုတ်ပြန်ကြေညာလိုက်သည်။
"စစ်အာဏာရှင်စနစ် ချုပ်ငြိမ်းရေးနှင့် ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီ ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေး အတူတကွ လက်တွဲတော်လှန် တိုက်ပွဲဝင်နေသည့် အဖွဲ့များ၏ ဘုံသဘောထားရပ်တည်ချက်" အမည်ဖြင့် ဦးတည်ချက် ခြောက်ရပ်အား အမျိုးသား ညီညွတ်ရေးအစိုးရ – NUG ၊ ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး - KNU ၊ ကရင်နီ အမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ - KNPP ၊ ကချင်လွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ - KIO ၊ ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး - CNF တို့ ပူးပေါင်း၍ ဇန်နဝါရီ ၃၁ ရက်က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
တော်လှန်ရေးကာလအတွင်း အသုံးပြုမည့် ချင်းပြည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၂၀၂၃) အား ချင်းပြည်နယ်အတွင်းရှိ တော်လှန်ရေးအင်အားစုများက ပြဌာန်းထားခြင်းအပေါ် ဥပဒေစိုးမိုးရေးနှင့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ အရင်းခံစနစ် ရှုထောင့်မှ သုံးသပ်ချက်အား ဥပဒေအထောက်အကူပြုကွန်ရက် (Legal Aid Network) က ဇန်နဝါရီ ၁၉ ရက်တွင် ထုတ်ပြန် လိုက်သည်။
ချင်းပြည်နယ်ဖွဲ့စည်းပုံ (၂၀၂၃) နှင့် ချင်းပြည်ကောင်စီ ပြဌာန်း၊ ဖွဲ့စည်းမှုကြောင့် ချင်းတော်လှန်ရေးအင်အားစုများအကြား စစ်ရေးနှင့် နိုင်ငံရေးပဋိပက္ခများအထိ ဦးတည်စေနိုင်သည့် အခြေအနေများ တွေ့ရှိနေရသည့် ချင်းလူထုဆန္ဒနှင့် အာဏာရှင်စနစ် ဖြုတ်ချရေး ရည်မှန်းချက်ကို ရှေ့ရှုထားရန်နှင့် စုပေါင်းအဖြေရှာ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ကြရန် ပြည်တွင်းပြည်ပရှိ ချင်းအဖွဲ့အစည်း ၃၉ ဖွဲ့နှင့် လူပုဂ္ဂိုလ် ၅၄၅ ဦးတို့က အချက်လေးချက်ပါ တိုက်တွန်းချက်အား ဇန်နဝါရီ ၁၉ ရက်က ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ပထမမူကြမ်းအား ရေးဆွဲ မှတ်တမ်းတင်ထားပြီးကြောင်း ဇန်နဝါရီ ၆ ရက်က ပြုလုပ်သည့် အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD) ဒုတိယဗဟိုကော်မတီ၏ ကြားကာလ တတိယအကြိမ် အစည်းအဝေအပြီး ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
၁၀၂၇ စစ်ဆင်ရေးအား လုံးဝရပ်စဲမည် မဟုတ်ဘဲ ရှမ်းပြည်နယ် အထူးဒေသ (၁) အာဏာရရေးသည် မိမိတို့၏ အမျိုးသားရေးလုပ်ငန်းစဉ် ပထမခြေလှမ်းဖြစ်ကာ "အထူးဒေသ (၁) အခြေခံဥပဒေ" ကို အခြေခံပြီး ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအား ကြိုးပမ်းအားထုတ်မည်ဟု မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ်မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) စစ်ဦးစီးချုပ်နှင့် အထူးဒေသ (၁) အုပ်ချုပ်ရေးကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ ဦးဖုန်တဲရင်၏ ၂၀၂၄ ခုနှစ် နှစ်သစ်ကူးသဝဏ်လွှာ၌ ဖော်ပြထားသည်။
၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများအကြား ဘုံနိုင်ငံရေးသဘောတူညီချက်တစ်ရပ် အမြန်ဆုံး ရရရှိရေး ကြိုးပမ်းနေသည်ဟု အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (NUCC) နှင့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) တို့က ပူးတွဲ ထုတ်ပြန်လိုက်သည်။
